دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با تاکید بر اینکه ما ۳ تا ۴ ماه از دنیا در زمینه تولید واکسن عقب‌تر هستیم، ضمن آنکه واکسن ایران در فاز یک و واکسن تولید شده در سایر کشورها در فاز ۳ قرار دارد، خاطر نشان کرد: در تمام دنیا عمده تامین کننده منابع مالی تولید واکسن دولت‌ها هستند که از طریق پیش خرید محصول ریسک شرکت‌ها را کاهش دادند.
وی اضافه کرد: از این رو دولت‌ها از این روش وارد همکاری با شرکت‌ها شدند و واکسن را پیش خرید کردند و ریسک را از شرکت تولید کننده برداشتند و به دولت منتقل شد تا در این صورت اگر واکسن شکست بخورد، شرکت‌ها متضرر نشوند.
رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا با تاکید بر اینکه ۹ شرکت داخلی با تولید داخل در زمینه تأمین ۲۵.۵ میلیون دُز واکسن کرونا فعال شده‌اند، گفت: بر اساس اعلام وزیر بهداشت ۱۶.۸ میلیون دُز نیز از طریق مجموعه «کواکس» تأمین خواهد شد.
قانعی با بیان اینکه این مدل در کشور شاید می‌توانست قابل اجرا باشد، گفت: بهتر بود در ابتدا با پیش خرید واکسن اقدام جدی انجام می‌شد.
وی میزان پیش خرید واکسن در دنیا را ۷ میلیارد و ۲۵۰ میلیون دُز دانست و یادآور شد: بیشترین فروش مربوط به شرکت “آکسفورد” است که دلیل آن عرضه واکسن بدون سود و با قیمت ۴ دلار بوده است.
پیش بینی‌ها برای میزان تولید واکسن
رئیس گروه آینده‌نگاری، نظریه‌پردازی و رصد کلان سلامت با اشاره به میزان پیش‌فروش واکسن‌های مختلف گفت: ۳.۲۹ میلیارد دُز واکسن «آکسفورد ـ آسترازنکا»، ۱.۳۷ میلیارد دُز «جانسون و جانسون»، ۱.۳۸ میلیارد دُز «نوواکس»، ۱.۲۸ میلیارد دُز «فایزر» و «بیوانتک»، ۱.۲۳ میلیارد دُز «سانوفی / جی‌اس‌کی»، ۷۸۰ میلیون دُز «مدرنا»، ۴۱۰ میلیون دُز «کیوروک»، ۳۶۰ میلیون دُز «سینوواک»، ۳۴۰ میلیون دُز «اسپاتیک ـ وی» و ۱۴۰ میلیون دُز واکسن «کوواکس»، میزان پیش‌فروش واکسن‌های مختلف در دنیا هستند.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با اشاره به حجم تولید واکسن کرونا در دنیا توضیح داد: تا ۳ ماه از آخرین سال ۲۰۲۰ یک میلیارد دوز واکسن تولید شده است و در نیمه اول ۲۰۲۱ حدود ۷.۷ میلیارد دوز واکسن در دنیا تولید می‌شود که این میزان معادل جمعیت کره زمین است و اگر قرار باشد به هر فردی دو دُز از واکسن تزریق شود، حدود ۴ میلیارد دُز آن تا نیمه اول سال ۲۰۲۱ تولید خواهد شد.
قانعی ادامه داد: در نیمه دوم سال ۲۰۲۱ حدود ۱۲ میلیارد دُز واکسن تولید خواهد شد و این میزان برای سال ۲۰۲۲ به ۲۸ میلیارد دُز می‌رسد.
وی بیشترین سهم واکسن‌ها را از نوع زیر واحد پروتئینی ذکر کرد و یادآور شد: به زودی شرکت‌ها بازاری برای فروش واکسن خواهند یافت، با توجه به اینکه تولید شاید از نیاز دولت جلوتر باشد. به احتمال زیاد در نیمه دوم سال ۲۰۲۱ با فراهمی واکسن روبروخواهیم بود. در سال ۲۰۲۳، ۲۹.۶ میلیارد دُز واکسن در دنیا طی سه سال آینده خواهیم داشت.
قانعی با بیان اینکه این پیش بینی‌ها بر اساس پلتفرم‌های ایجاد شده و بدون حضور ایران است، گفت: این احتمال که میزان تولید واکسن از این میزان هم بیشتر شود، زیاد است و احتمالا در سال آینده تقریبا مشکلی به نام تامین واکسن نباشد، بلکه مازاد واکسن وجود داشته باشد.
تولید واکسن از ۵ سال به یک سال
دبیر ستاد زیست فناوری فرآیند تولید واکسن را ۵ ساله عنوان کرد و گفت: اکنون شاهد هستیم که بیشتر این واکسن‌ها در کمتر از یک سال تمام مراحل را طی کرده‌اند و در حال آزمایشات هستند که زودتر واکسن را به تولید برسانند؛ علاوه بر این، فاز ۴ که رصد و ایمنی است، با عنوان فاز تسریع شده پیش می‌رود که ما مانند سایر کشورها با این مکانیزم پیش می‌رویم.
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی گفت: در مجله نیچر آمده که سال ۱۸۸۰ واکسن “تیفوئید” ۱۰۰ سال زمان برد تا به تولید برسد؛ اما به مرور، زمان تولید واکسن‌ها کاهش یافت به طوری که تولید واکسن هپاتیت ۱۰ تا ۱۵ سال به طول انجامید.
وی بیان کرد: اکنون شاهد هستیم که در سال ۲۰۲۰ چقدر علم بشریت پیشرفت کرده که به دلایل اورژانسی بتوانیم کمتر از یک سال واکسن به تولید برسانیم؛ این مسائل نشان می‌دهد که توسعه واکسن در دنیا و فناوری باعث تسریع تولید واکسن شده است.
قانعی در خصوص تائیدیه‌های واکسن‌ها گفت: به طور کلی دو نوع تائیدیه وجود دارد که شامل FDA و تائیدیه محلی می‌شود؛ همه واکسن‌هایی که تائیدیه محلی گرفتند، هنوز در فاز سه بالینی هستند.
دبیر ستاد علمی مقابله با کرونا تأکید کرد: تمام واکسن‌سازهای دنیا هنوز در مرحله فاز سه بالینی هستند و مطالعاتشان به اتمام نرسیده؛ اما بر اساس تائیدیه‌های محلی، تزریقشان را شروع کرده‌اند.
به گفته قانعی، در خصوص واکسن mRNA می‌توان چنین گفت که تاکنون تائیدیه‌ای برای این مدل وجود نداشته و واکسن‌های ویروسی غیرفعال شده، مدل واکسن‌های قبلی هستند که تائیدیه‌هایی داشته‌اند.
وی با بیان اینکه تائید واکسن «آکسفورد ـ آسترازنکا» در ۳۰ دسامبر ۲۰۲۰ توسط انگلستان صادر شده است، گفت: تائید واکسن توسط نهادهای سلامت کشوری به میزان استفاده محدود و قبل از تکمیل داده‌های فاز سه بالینی هستند؛ اما در برخی موارد، اجازه استفاده اضطراری صادر می‌شود.
قانعی در خصوص واکسن‌هایی که اجازه استفاده اضطراری آنها صادر شده است، افزود: واکسن‌های «فایزر»، «کانسینو»، «گامالیا»، «انستیتو وکتور»، «سینوک» و «سینوفارم» از جمله واکسن‌هایی هستند که استفاده اضطراری آنها صادر شده است.
وی درباره واکسن‌هایی که اجازه استفاده اضطراری آنها از طریق FDA صادر شده است، گفت: واکسن‌های «فایزر» و «مدرنا» از جمله واکسن‌هایی هستند که تائیدیه FDA و همچنین واکسن‌های «سینوفارم» و «فایزر عربستان سعودی» تائیدیه‌های کامل محلی را دریافت کرده‌اند.
قانعی درباره ویژگی‌های واکسن گفت: ما باید در تولید واکسن به گونه‌ای عمل کنیم که پاسخ متعادل سیستم ایمنی، سلولی و هومورال را ببینیم و اینها را باید تحریک کنیم تا آنتی‌بادی‌های غیرخنثی‌کننده و سرگردان نداشته باشیم.
رئیس گروه آینده‌نگاری، نظریه‌پردازی و رصد کلان سلامت در فرهنگستان علوم پزشکی با بیان اینکه واکسن بر پایه mRNA ایمنی مناسب را در بدن ایجاد می‌کند، گفت: تاکنون این واکسن در کشور موجود نبوده؛ اما یکی از نکات چالشی آن، نگهداری در دمای منفی ۷۰ و منفی ۲۰ است.
وی ادامه داد: واکسن بر پایه وکتور ویروسی، ایمنی مناسب را در بدن ایجاد می‌کند و واکسن بر اساس پروتئین نیز این ویژگی را دارد؛ همانطور که در ویروس‌های هپاتیت وجود داشت.
شروع فعالیت جنبش‌های ضد واکسن در دنیا
قانعی با تأکید بر اینکه در خصوص واکسن ما هم باید فازهای مختلف اورژانسی را داشته باشیم، گفت: تولید واکسن از ابتدای تولید شدن، همیشه طرفدار نداشته و جنبش‌های ضد واکسن حتی در دوره امیرکبیر هم به وضوح دیده شده، این موضوع در پاندمی ۲۰۲۰ مستثنی نیست و جنبش‌های ضد واکسن کار خودشان را با شیوع اپیدمی کرونا شروع کرده‌اند.
وی ادامه داد: از یکسو، توصیه می‌کنیم که ابهامات در خصوص تولید واکسن برطرف شود و از سوی دیگر، رگولاتورها از سرمایه‌گذاران جدا کار کنند تا سیاست با علم درآمیخته نشود که ما باید این رویه را در کشورمان به کار بگیریم.
