سکان نیوز/ گروه سیاسی- احمد خزائی؛ پس از آنکه ایران و کشورهای موسوم به 1+5 در سال 2015 به توافقی دست یافتند که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام ) نام گرفت، وظیفه راستی‌آزمایی پایبندی ایران به تعهدات فنی بر عهده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) قرار گرفت. گزارش سال ۲۰۱۹ اجرای پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که بازرسی از سایت‌های هسته‌ای ایران ادامه داشته و حتی دسترسی‌ها را می‌توان گسترده توصیف کرد و بازرسی‌های آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران به بیشترین میزان طی ۱۰ سال گذشته رسیده بود. فهرست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره تحلیل‌ها و نظارت‌هایی که بر ایران تمرکز دارد، نشان دهنده رکورد جدیدی در بازرسی‌هاست.
اجرای 5 گام ایران در زمینه کاهش تعهدات نسبت به برجام و تداوم همکاری با آژانس
پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم‌های لغو شده تحت این توافق و همچنین عدم توانایی کشورهای اروپایی در عمل به تعهدات خود بر اساس توافق هسته‌ای، ایران طی ۵ گام تعهدات خود تحت برجام را کاهش داد. ایران در پنجمین و آخرین گام کاهش تعهدات خود اعلام کرد که دیگر هیچگونه محدودیتی برای برنامه هسته‌ای خود قائل نیست، اما همچنان اجازه خواهد داد تحت توافق برجام بازرسی‌ها از برنامه هسته‌ای این کشور ادامه یابد. جمهوری اسلامی ایران بار‌ها ادعاهای کشورهای غربی و رژیم صهیونیستی درباره داشتن “فعالیت‌های پنهان هسته‌ای” را رد و تأکید کرده است برنامه هسته‌ای این کشور برای مصارف صلح‌آمیز است.
آغاز اختلافات میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با صدور قطعنامه‌ای در شورای حکام
پس از آنکه جمهوری اسلامی ایران واکنش قانونی به اقدامات آمریکا و انفعال کشورهای اروپایی تحت عنوان 5 گام کاهش تعهداتی درخصوص برجام را آغاز کرد، بر مبنای ادعاهای واهی و فشار آمریکا و اسرائیل، شورای حکام و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای هر چند غیرالزام‌آور را علیه ایران صادر کرد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جلسه شورای حکام مدعی شد که ایران دسترسی به دو محل برای بازرسی را ایجاد نکرده است این در حالی است که سخنگوی وزارت خارجه ایران تاکید کرده آژانس باید قدر همکاری‌های ایران را بداند، چون تصمیم غیرسازنده آژانس با واکنش درخور تهران مواجه می‌شود.
سید عباس موسوی سخنگوی وقت وزارت امورخارجه بیان کرد: «بر مبنای ادعای [سازمان]جاسوسی رژیم صهیونیستی و شخص نتانیاهو آنها موضوعی که بسته شده است را باز می‌کنند و این جای تاسف دارد که آژانس به‌جای اتکا به مدارک متقن و نگاه به همکاری‌های سطح بالای ایران با آژانس به ادعاهای رژیمی می‌پردازد که خصومتش با مردم، نظام ایران و خطری که برای عرصه بین‌الملل دارد بر همگان مشخص است. ما به آژانس توصیه می‌کنیم که در این زمینه قدری آینده نگری داشته باشد و مبنای سوالات خود را مسائل دقیق‌تر و قانونی‌تر قرار دهد، نه ادعاهای یک رژیم که مدعی است از طریق جاسوسی به آنها دست پیدا کرده است.»
دکتر قالیباف: اجازه تکمیل حلقه‌های اطلاعاتی را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌دهیم
دکتر محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی در نشست علنی (یکشنبه، 15 تیرماه) مجلس شورای اسلامی خطاب به محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، گفت: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای حکام باید این را بدانند در حوزه سیاست خارجی، جمهوری اسلامی و نمایندگان مجلس هرگز به آژانس اجازه نخواهند داد که دستش باز باشد و بدون محدودیت هرچه می‌خواهد انجام دهد و به دنبال این باشد که حلقه‌های اطلاعاتی و جاسوسی کشورهای متخاصم را تکمیل کند.
رئیس مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: ما در مقابل این زیاده خواهی آژانس به طور جدی خواهیم ایستاد و از وزارت خارجه می خواهیم که در این شرایط سیاست های کاهش دهنده تعهدات برجامی که تصمیم گیری شده را اجرا کند و هم زمان با آن همکاری با آژانس را در چارچوب تعهدات ادامه دهیم که حق ملت است.
بیانیه نمایندگان مجلس در قبال قطعنامه ضدایرانی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
علی کریمی فیروزجایی عضو هیأت رییسه مجلس یازدهم در نشست علنی (یکشنبه، اول تیرماه) مجلس شورای اسلامی بیانیه بیش از 240 تن از نمایندگان ملت ایران در مجلس شورای اسلامی در واکنش به قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی ایران را قرائت کرد.
متن این بیانیه به شرح زیر است:
جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری که در تاریخ نیم قرن عمر معاهده NPT بالاترین سطح از همکاری و بیشترین شفافیت را با آژانس داشته است، قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را زیاده‌خواهی آشکار می‌داند.
جمهوری اسلامی پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه و نه بر اساس وظایف پادمانی خود اجرا کرده است. بر اساس آمار رسمی گزارش‌های مدیرکل آژانس تنها در 5 سال گذشته سختگیرانه‌ترین بازرسی‌ها در تاریخ آژانس شامل سالانه امکان بیش از 30 دسترسی تکمیلی و سرزده بر اساس پروتکل الحاقی در ایران انجام شده است.
مجلس شورای اسلامی قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را که به پیشنهاد 3 کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان و تحت فشار رژیم حاکم بر آمریکا و رژیم جعلی صهیونیستی در تاریخ 30 خرداد 1399 علیه منافع ملی ایران به تصویب رسید به شدت محکوم کرده و آن را نشانه دیگر از وجود تبعیض ساختاری در آژانس بین‌المللی می‌داند.
ترامپ و وعده‌های محقق نشده در قبال برنامه هسته‌ای ایران
پس از آنکه در اردیبهشت سال 1397 ترامپ از برجام خارج شد، ایران تا یک سال بعد نیز همچنان به محدودیت‌های در نظر گرفته شده در برجام پایبند بود، این در حالی بود که دولت آمریکا بعد از آنکه مسیر خروج از برجام را در پیش گرفت، تحریم‌ها علیه ایران را نیز ادامه داد و به سیاست‌هایی تحریک‌آمیز علیه ایران روی آورد. ترامپ با خروج از برجام و پیگیری سیاستی به نام “کارزار فشار حداکثری” به دنبال این بود که ایران را پای میز مذاکره بنشاند تا به زعم خودش “توافقی بهتر” را به سرانجام برساند. از وعده‌ای که ترامپ داد بیش از ۲ سال می‌گذرد اما دولت آمریکا در تحقق این هدف ناکام مانده و به همین دلیل ترامپ به خصوص در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ماه نوامبر از سوی گروه‌های مختلف در آمریکا مورد انتقاداتی قرار گرفته است. اکنون ترامپ از سوی منتقدان خود متهم به “نداشتن راهبرد در قبال ایران”، “تشدید بی‌مورد تنش‌ها با ایران” و “جدا کردن مسیر آمریکا از متحدانش” متهم می‌شود.
روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ارتباطی با مکانیسم ماشه ندارد
همانطور که پیش‌بینی می‌شد، “رافائل گروسی” مدیرکل آژانس بین‌المللی، اعلام کرد برای صحبت درباره برخی “مسائل حل نشده” بین آژانس و ایران، به تهران سفر می‌کند و نهایتا در اولین روز از شهریورماه به تهران سفر کرد. همزمانی این سفر با خواسته آمریکایی‌ها مبنی بر اینکه باید مکانیسم ماشه جهت بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران، شائبه‌هایی را به وجود آورد که غریب‌آبادی نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنشی گفت که سفر گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ربطی به مکانیسم ماشه ندارد و خواست آمریکا هم نیست و تصریح کرد: اجازه نخواهیم داد دیگران روابط آژانس و ایران را به ویژه در شرایط حساس فعلی مدیریت کنند. همچنین محمدجواد ظریف نیز گفت، سفر گروسی هیچ ارتباطی با مکانیسم ماشه ندارد و اجازه نمی‌دهیم آمریکا و اسرائیل اهداف آژانس را به سخره بگیرند.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: تحت نفوذ نیستیم، اما فشار هست
سرانجام سفر رافائل گروسی به ایران انجام شد و از نتایج مشخص بود که طرفین به توافقاتی دست یافته‌اند. علی اکبرصالحی رئیس سازمان انرژی اتمی پس از دیدار با گروسی، گفت‌وگوها بین دو طرف را سازنده خواند و گفت: قرار شد آژانس حرفه‌ای و مستقل کار خود را پیش ببرد و ما هم در چارچوب تعهداتمان عمل کنیم و بیانیه‌ای قرار است صادر شود که طرفین در حال کار بر روی آن هستند. گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در این دیدار گفت: ضمانت می‌دهیم نفوذی بر آژانس نیست، ولی فشار هست. تا جایی که بتوانیم اجازه نمی‌دهیم این فشارها بر فعالیت ما تاثیر بگذارد.
امکان نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تاسیسات هسته‌ای ایران؛ یکبار و برای همیشه
پس از این سفر و دیدارهایی که صورت گرفت، ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به توافق رسیدند تا بازرسان آژانس از 2 نقطه مورد توافق بازدید کنند. همچنین کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی مطرح کرده است که سوالات مبتنی بر ادعاهای معطوف به جاسوسی و مواردی از این دست به هیچ وجه مقبول نبوده و نخواهد بود و فراهم آوردن امکان دسترسی برای آژانس مشروط به آن است که سوالات و ابهامات یک بار و برای همیشه تمام شود.
همکاری ایران و آژانس؛ به دور از حاشیه
جلیل رحیمی جهان‌آبادی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت، در این زمینه گفت: آمریکایی‌ها می‌خواستند روابط ایران با آژانس را دچار چالش کنند، اما گزارش اخیر آژانس شکست دیگری را به آمریکا تحمیل کرد. گزارش اخیر آژانس و بازدید بازرسان این نهاد بین‌المللی نشان می‌دهد که روابط ایران با آژانس و دیپلماسی هسته‌ای مسیر موفقیت‌آمیزی را طی می‌کند و این شرایط به کاهش فشارها و کاهش فضای منفی که آمریکایی‌ها علیه ایران ایجاد کرده‌اند، کمک می‌کند.
اواخر ماه سپتامبر بازرسان آژانس بین‌المللی از دومین محل توافق شده بازدید می‌کنند
با توجه به اینکه گزارش بازرسان آژانس از اولین بازدید خود را می‌توان مثبت ارزیابی کرد، سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز در این زمینه گفته است: گزارش مثبتی داده شد که حاکی از همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران است و نمونه‌برداری‌هایی که در دسترسی اول انجام شد دو سه ماه طول می‌کشد نتیجه‌هایش اعلام شود. دسترسی به محل دوم هم در اواخر ماه سپتامبر انجام می‌شود.
پس از آنکه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای هرچند غیرالزام‌آور را علیه ایران صادر کرد که البته با مخالفت کشورهایی همچون چین و روسیه نیز مواجه شد و از سوی مسئولان جمهوری اسلامی ایران نیز پاسخ‌های محکمی به آن داده شد، همگان این تصور را داشتند که روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سمت تاریکی می‌رود اما با مقاومت بر سر مواضع و به کارگیری دیپلماسی صحیح، این ایران بود که آمریکا و رژیم صهیونیستی را ناکام گذاشت./
