حدود یک ماه از شیوع کرونا در کشور می‌گذرد، بیماری که متاسفانه تاکنون جان انسان‌های زیادی را در دنیا گرفته و تعداد زیادی را نیز مبتلا کرده است. هرچند تا پیش از شیوع کرونا در کشور مسؤولان پزشکان و متخصصان هشدارهای زیادی را درباره رعایت کردن نکات بهداشتی داده بودند اما این بیماری همچنان در کشور ما قربانی می‌گیرد. پس از شیوع کرونا حرف و حدیث‌های زیادی درباره نحوه رسیدگی به بیماران، شفاف نبودن ارائه آمار و… در برخی رسانه‌های بیگانه مطرح شد و این رسانه‌ها همچنان تلاش می‌کنند با ایجاد شبهات، زحمات کادر سیستم بهداشتی و درمانی کشور را زیر سوال ببرند و نگرانی و اضطراب را بیشتر از آنچه واقعیت دارد به مردم تزریق کنند.

برای مرور اتفاقات یک ماه گذشته و پاسخ به برخی پرسش‌های مخاطبان مهمان «علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت» شدیم تا در گفت‌وگویی 90 دقیقه ای پاسخ سوالاتمان را دریافت کنیم؛ در ادامه مشروح این پرسش و پاسخ را می‌خوانید:

*آقای دکتر روند غربالگری و شناسایی بیماران مبتلا به کرونا در فرودگاه‌ها همچنان ادامه دارد؟

رئیسی: از روزهای اولی که خبر اپیدمی بیماری کرونا در کشور چین و شهر ووهان مخابره شد و سازمان جهانی بهداشت تشکیل جلسه داد و دستورالعملی صادر کرد، از حدود 11 شب تا صبح تلاش کردیم تا این دستورالعمل را ترجمه کنیم و در اختیار همه دانشگاه‌ها،‌دانشکده‌ها و مؤسساتی که در حوزه سلامت فعالیت داشتند، ارسال کنیم. این اولین اقدامی بود که بلافاصله پس از انتشار خبر شیوع کرونا در چین در کشورمان آغاز شد. کار بعدی که آغاز کردیم بلافاصله به سراغ مرزها رفتیم و مرزهای زمینی و هوایی، فرودگاه‌ها و به ویژه پروازهایی که از چین وارد کشور شدند را بررسی کردیم و پس از آن در فرودگاه‌ها دوربین‌هایی برای غربالگری نصب شد. به ویژه در فرودگاه بین‌المللی امام. تا از این طریق بتوانیم مبتلایان را شناسایی کنیم. در حال حاضر تیم‌های بهداشتی ما در فرودگاه‌ها مستقر هستند و افرادی که از کشورهای خارجی به ایران مراجعه می‌کنند را مورد پایش قرار می‌دهند.

*در گذشته نیز تجارب غربالگری بیماران را داشته‌ایم؟

رئیسی: هر ساله در فواصل حج این برنامه در فرودگاه‌‌های بین‌المللی اجرایی می‌شد و در کنار آن هر ساله در مراسم اربعین نیز تردد و سلامت افراد در مرزهای ما کنترل می‌شد. از جمله دیگر تجمعاتی که ما در کشور با آن هر ساله مواجه هستیم موضوع اردوهای راهیان نور است که در این زمینه برای کنترل شیوع هرگونه بیماری مانورهایی برگزار می‌شود. در عید نوروز و ماه مبارک رمضان نیز کارشناسان بهداشت محیط همواره فعالیت می‌کنند تا سلامت  جامعه را کنترل کنند لذا بررسی و غربالگری بیماران موضوع جدیدی برای کشور ما نیست.

در زمینه زیرساخت‌های بهداشتی در کشور شبکه بهداشتی و درمانی ما یکی از قوی‌ترین و پیشرفته‌ترین سیستم‌های بهداشتی را در منطقه دارد و در زمینه سطح یک از پوشش بسیار خوبی برخورداریم به طوری که بیش از 30 هزار مرکز شامل خانه بهداشت،‌ پایگاه سلامت و مرکز جامع سلامت در کشور فعال هستند که جمعیت 83 میلیونی کشور را در سطح شهر و روستا پوشش می‌دهند.

ما از همین پتانسیل برای کنترل مرزهای زمینی‌،‌ دریایی و هوایی استفاده کردیم و کنترل‌های لازم از طریق تب‌سنجی انجام شد و افرادی که دچار مشکل بودند، جداسازی شدند. همچنین از  روزهای اول بیمارستان‌هایی برای پذیرش این بیماران پیش‌بینی شده بود و هر موردی که شناسایی می‌شد به این بیمارستان‌ها انتقال پیدا می‌کردند.

*برخی در رسانه‌های خارجی مطرح می‌کنند که قبل از شیوع کرونا در کشور ایران هیچ اقدامی برای پیشگیری از شیوع کرونا انجام نداده است، در اینباره توضیح دهید؟

رئیسی: اقداماتی که ما قبل از ورود کرونا به ایران انجام دادیم شامل کنترل مرزها، ابلاغ دستورالعمل‌ها و آمادگی دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها برای مقابله با کرونا بود. همچنین تجهیزات ضروری برای بستری بیماران کرونایی نیز از قبل آماده شده بود. در آن زمان کشور در شرایط خاصی قرار گرفت و آن هم حضور 57 نفر از دانشجویان ما بود که در ووهان چین مشغول به تحصیل بودند، این دانشجویان پشت مرزهای ما مانده بودند و پرواز ایران و چین نیز قطع شده بود و با توجه به پروتکل هرگونه پرواز به کشور چین ممنوع شده بود. باید دانشجویان را به کشور باز می‌گرداندیم به همین دلیل پرواز اختصاصی با تیم پزشکی در ووهان حضور پیدا کرد و 57 دانشجو به ایران بازگشتند و در مکانی استاندارد این دانشجویان را به مدت 14 روز قرنطینه کردیم و تست‌های لازم از آنها صورت گرفت. پس از اینکه اطمینان پیدا کردیم همه این افراد سالم هستند، راهی منازل شدند.

*آقای دکتر برخی ادعا می‌کنند که ایران آمار را دیر اعلام کرد؛ در این خصوص توضیح دهید؟

رئیسی: ما در آن زمان در پیک بیماری آنفلوآنزا قرار داشتیم و تعداد زیادی از بیماران ما ماه‌های قبل از آن در کشور  جان خود را به دلیل آنفلوآنزا از دست داده بودند که رقم فوتی‌های بیماری آنفلوآنزا به 130 نفر می‌رسد، همچنین تعداد زیادی از بیماران در بیمارستان بستری بودند. با توجه به اینکه علائم بیماری کرونا و آنفلوآنزا همپوشانی زیادی دارند و در آن زمان هیچگونه کیت تشخیصی به دست ما نرسیده بود و در دنیا نیز بسیاری از کشورها دسترسی به کیت نداشتند، تشخیص این بیماری برای ما دشوار بود.

*قبل از 22 بهمن هیچگونه کیتی در دنیا وجود نداشت

لازم به ذکر است که کیت تشخیص کرونا فقط در کشور چین موجود بود و بلافاصله پس از اینکه چین کیت‌‌ها را در اختیار ما قرار داد تست‌های کرونا شروع شد و اولین مورد در تاریخ 29 بهمن در شهر قم پیدا شد و در تاریخ 30 بهمن نیز تست این بیمار به صورت قطعی مثبت اعلام شد. من به طور قاطع اعلام می‌کنم که تنها دو ساعت پس از مثبت شدن تست این بیمار موضوع را رسانه‌ای کردیم. این در حالی بود که در تاریخ دوم اسفند ماه قرار بود انتخابات برگزار شود و ما برای اعلام کردن این موضوع هیچگونه ملاحظه سیاسی را در نظر نگرفتیم. در حالی که امروز برخی از رسانه‌های معاند ما را متهم می‌کنند که دولت ایران به دلیل انتخابات و راهپیمایی 22 بهمن نتیجه تست‌های مثبت را دیر اعلام کرده است. قبل از 22 بهمن هیچگونه کیتی در دنیا وجود نداشت که ما بتوانیم این بیماری را شناسایی کنیم این موضوع را مدنظر داشته باشیم که کشورهایی که در حال حاضر ما را متهم می‌کنند ما را تحریم کرده‌اند و دسترسی ما را به کیت و تجهیزات آزمایشگاهی با اخلال مواجه کرده‌اند.

*آقای رئیسی ماسک‌هایی که از کشور انگلستان خریده بودید را تحویل گرفتید؟

رئیسی: ما قبل از این موضوع چندین میلیون ماسک را از کشور انگلیس خریداری کرده بودیم اما به دلیل تحریم‌ها این کشور ماسک‌ها را به ما تحویل نداده است ما در این شرایط انستیتو پاستور را تقویت کردیم. آزمایشگاهی مرجع است که مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت قرار دارد این مرکز تلاش خود را برای ساخت کیت‌های تشخیصی به کار گرفت و ما اولین بیماران را از طریق کیت‌های ارسالی از سازمان جهانی بهداشت که تعداد کمی بود و از طریق کیت‌هایی که دانشمندان خودمان ساخته بودند تشخیص دادند.

*با تشخیص کرونا وزارت بهداشت چه اقداماتی انجام داد؟

رئیسی: پس از این موضوع بلافاصله پس از گذشت 6 ساعت بیمارستان کامکار قم که در آن بیماران شناسایی شده بودند، قرنطینه شد و به عنوان بیمارستان اصلی کووید 19 تخصیص داده شد. این یکی از اتفاقات برجسته‌ای است که هیچکس در مورد آن سخن نمی‌گوید. ما توانستیم با برنامه‌ریزی این بیمارستان را تخلیه کنیم و تنها بیماران کووید 19 را در این بیمارستان بستری کنیم.

بلافاصله پیس از این موضوع بیمارستان دومی به عنوان پشتیبان انتخاب شد و بلافاصله نیز بیمارستان مسیح دانشوری به طور کامل به بیماری کرونا اختصاص یافت و 2 هزار تخت بیمارستانی در تهران برای خدمت‌رسانی به بیماران مبتلا به کرونا اختصاص داده شد. ضمن اینکه ما به تمام استان‌ها اعلام کرده بودیم که یک بیمارستان را برای مراقبت از این بیماران اختصاص دهد.

در شهر قم تعداد زیادی کارگر چینی حضور داشتند و تعداد زیادی دانشجوی چینی نیز در این شهر مشغول به تحصیل بودند و بررسی‌های ما نشان داد که ظرف یک ماه گذشته این دانشجویان رفت و آمد زیادی به کشور چین داشته‌اند و رفت و آمد آنها فقط با پروازهای چین نبوده بلکه از طریق پروازهای واسط انجام شده است. به طور مثال برخی پس از آمدن به ترکیه یا دوبی و دوحه قطر وارد ایران شدند و منشأ بیماری از این طریق بوده است و به طور قطع و یقین اعلام می‌کنم که ورود بیماری به ایران از کشور چین صورت گرفته است.

*برخی رسانه‌ها می‌خواهند القا کنند که منشأ این بیماری در اقصی نقاط دنیا ایران بوده است،  در دنیا کوید 19 ایرانی و کوید 19 چینی وجود دارد؟

رئیسی: متأسفانه برخی از افراد با استدلال‌های غلط تلاش می‌کنند که بیماری کووید 19 را به دو قسمت تقسیم کنند کووید 19 ایرانی و جهانی. برخی تلاش می‌کنند اعلام کنند بیماری کووید 19 از طریق ایران به کشورهای دیگر انتقال پیدا کرده است در صورتی که این بیماری از کشور چین به ایران انتقال یافت و این بیماری تفاوتی با بیماری موجود در سایر کشورها ندارد.

این افراد علاقه دارند دستاوردهای ما را در این زمینه زیر سوال ببرند هر چند که سابقه تاریخی ایران ثابت کرده است که مسلمانان هیچ علاقه‌ای ندارند که سایر افراد جوامع دیگر به بیماری مبتلا شوند و ما در زمان بحران به سایر کشورها نیز کمک‌های لازم را ارائه کرده‌ایم. ما باید این را در نظر داشته باشیم که در حال حاضر کانون انتشار کووید 19 در دنیا اروپا و ایتالیا است.

*چرا برخی از کشورها آمار مبتلایان به کرونا را اعلام نمی‌کنند؟

رئیسی: ما آمار مبتلایان به کرونا را به صورت شفاف اعلام می‌کنیم و شاید به همین دلیل باشد که تعداد مبتلایان ما زیاد گزارش می‌شود. بسیاری از کشورها به دلیل ابعاد اقتصادی – سیاسی و اجتماعی آمار خود را به درستی اعلام نمی‌کنند و برخی از کشورهای همسایه ما نیز حتی توانایی تشخیص این بیماری را ندارند که بخواهند آمار مبتلایان را اعلام کنند همین کشورها قبل از اینکه ما آمارمان را به صورت رسمی اعلام کنیم از ایران درخواست می‌کردند برای مقابله با کرونا به آنها کمک کنیم که همه نامه‌های مکتوب آنها موجود است. پس از اینکه ما اعلام کردیم که بیماری کرونا در کشور ما وجود دارد اقدامات حفاظتی مانند بستن مرزها انجام شد.

*آماده سازی 40 هزار تخت بیمارستانی

*در حال حاضر چند تخت بیمارستانی برای ارائه خدمت به بیماران کرونایی مهیا کرده‌اید؟

رئیسی: حدود 40 هزار تخت بیمارستانی در کشور آماده مقابله با این بیماری است و در حال حاضر که من با شما صحبت می‌کنم کمتر از 50 درصد تخت‌های بیمارستانی به دلیل بیماری کرونا اشغال شده است و حدود 25 هزار تخت دیگر برای شرایط بحرانی‌ آماده شده است. در کنار این موضوع بیمارستان‌های ارتش، سپاه و نیروی انتظامی وارد مدار شدند و ارتش و سپاه نیز اعلام آمادگی کرده‌اند که بیش از 15 بیمارستان صحرایی را به سرعت آماده کنند که بخش زیادی از این اقدامات صورت گرفته است تا از این طریق بتوانیم به عنوان یک بیمارستان مکمل به بیماران خدمات ارائه دهیم و تا کنون نیاز نشده ما از این ظرفیت استفاده کنیم در کنار این مباحث سپاه و نیروهای مسلح بیش از 2 هزار تخت بیمارستانی به عنوان امکانات پس از ترخیص بیمارستان‌ها (نقاهت‌گاه)، مهیا کرده‌اند که اگر نیاز باشد از آنها نیز استفاده خواهیم کرد تا بیماران ترخیص شده دوران قرنطینه را در این اماکن سپری کنند.

*برخی از افراد از سیاست ایران در مقابل پیشگیری از شیوع کرونا انتقاد می‌کنند و معتقدند ایران باید شهرهای خود را قرنطینه می‌کرد، با این موضوع موافقید؟

رئیسی: سیاست ایران در زمینه برخورد با این بیماری قرنطینه نیست. کشوری مثل انگلیس کاملاً فضای جامعه را رها کرده و استراتژی قرنطینه را در پیش ندارد. ما به صورت واضح و شفاف از موضوع دور کردن افراد از اجتماع و همان در خانه ماندن و خود قرنطینگی استفاده کردیم که این موضوع مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت قرار گرفته است و همواره به افراد توصیه می‌کنیم وارد جمع نشوند و اگر در خانه بمانند می‌توانیم این بیماری را کنترل کنیم. برخی افراد ادعا می‌کنند قرنطینه در کشور ایران می‌توانست مؤثر واقع شود اما توجه داشته باشید که وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور ما به گونه‌ای نیست که بتوانیم شهری را  قرنطینه کنیم و بهترین مدل از نظر سازمان جهانی بهداشت و وزارت بهداشت ماندن در خانه بوده است.

ما روش ایتالیا و چین را انتخاب نکرده‌ایم. ادعا نداریم این روش‌ها غلط است اما این روشی که ما انتخاب کرده‌ایم هم غلط نیست. هر کشوری مدل متفاوتی را اجرا می‌کند.

*در مورد روند بیماریابی و غربالگری بیشتر توضیح دهید، از چه طریقی این کار را انجام می‌دهید؟

رئیسی: در این مدت تمام بیمارستان‌ها را تقویت کرده‌ایم و کار ممتازی که در کشور در حال انجام است بحث بسیج ملی مقابله با کرونا است که با کمک نیروهای مردمی مانند بسیج و سپاه و نیروهای مسلح و سازمان‌های مردم‌نهاد و 75 هزار نیرو در پایگاه‌های جامع سلامت غربالگری بیماران انجام می‌شود و قبل از اینکه افراد به بیمارستان مراجعه کنند ما به سراغ آنها می‌رویم و این یک استراتژی تهاجمی به ویروس به شمار می‌‌رود. به این صورت که ما از سه طریق افراد را شناسایی می‌کنیم اول اینکه سایت SALAMAT.GOV.IR راه‌اندازی شده و افراد می‌توانند با ثبت‌نام و ثبت مشخصات و پاسخ دادن به چند سوال ساده اطلاعات خود را ثبت کنند.

پس از ورود به این سامانه بلافاصله پیامکی برای بهورز و مراقب سلامت ارسال می‌شود تا بهورز ما از وضعیت فردی که در سامانه ثبت‌نام کرده با خبر شود و اگر فرد ثبت‌نام کننده دارای علائم بود همکاران ما با وی تماس می‌گیرند و وضعیت وی را از طریق تلفن 4030 پیگیری می‌کنند.

*فعالیت 1200 مرکز بهداشتی 16 ساعته

همکاران ما علاوه بر این سامانه با تماس با افراد به صورت مستقیم اطلاعات آنها را دریافت می‌کنند و روش سوم نیز که کمتر توصیه شده مراجعه مردم به مراکز بهداشتی و خدمات سلامت است که از این طریق نیز می‌توانند اطلاعات خود را ثبت کنند. پس از ارزیابی 1200 مرکز 16 ساعته ما در حال فعالیت هستند که خدمات لازم را به افراد مشکوک ارائه می‌دهند.

*برای افرادی که در منزل مراقبت می‌شوند برنامه‌ای دارید؟

رئیسی: پس از تماس مراقبین سلامت اگر شخصی علائم مشکوک داشت به این مراکز ارجاع داده می‌شود. اگر پس از معاینه پزشک فرد مشکل خاصی نداشت به منزل برای مراقبت ارجاع داده می‌شود، اما اگر علائم حادی داشت برای بستری به بیمارستان مراجعه خواهد کرد. این موضوع را مدنظر داشته باشیم که برخی از افراد نیز علائم شدید ندارند که می‌توانند در منزل تحت مراقبت قرار گیرند و مراقب سلامت ما  تا 5 روز پس از ماندن فرد در منزل وضعیت جسمانی وی را بررسی می‌کنند.

برخی از این افراد نیاز به درمان سرپایی پیدا می‌کنند که توسط مراکز تحت درمان قرار می‌گیرند و برای هر یک از این اقدامات پروتکل‌های لازم تهیه شده است. اگر فردی در بیمارستان بستری شده از طریق پیامک به مراقب سلامت ما اطلاع‌رسانی می‌شود و مراقب سلامت ما به محض اینکه اطلاع پیدا کرد یکی از اعضای خانواده‌ای در بیمارستان بستری شده به سراغ خانواده فرد مبتلا می‌رود تا علائم آنها را نیز بررسی کند تا اگر آنها علائم جدی داشتند آنها را به مراکز درمانی ارجاع دهند. همچنین مراقب سلامت ما از خانواده آنها می‌پرسند که بیمار به کدام مناطق رفت و آمد داشته تا از این طریق بتوانیم سایر افراد مشکوک را شناسایی کنیم.

*غربالگری 30 میلیون نفر

در حال حاضر بیش از 30 میلیون نفر را غربالگری کرده‌ایم که لحظه به لحظه این آمار در حال افزایش است و خوشبختانه مشارکت مردم در این طرح طی یک هفته گذشته حیرت‌آور بوده است و ما به صورت میانگین روزانه 4 میلیون فرد را غربالگری می‌کنیم که این موضوع نشان‌دهنده اعتماد مردم به مراکز بهداشتی و درمانی است. اما متأسفانه برخی رسانه‌ها سعی دارند این دستاوردها را زیر سوال ببرند. از آن 28 میلیون نفر تنها 0.9 درصد منجر به بستری شده‌اند که این موضوع نشان‌دهنده قدرت نظام بهداشتی کشور است. همین موضوع باعث شده که طی روزهای اخیر ورودی بیمارستان‌های ما به شدت کاهش یابد.

این اقدامات درمانی و بهداشتی به معنای دست کم گرفتن ویروس نیست استراتژی اول ما ماندن در خانه است و اگر این موضوع رعایت نشود ما تا دو ماه آینده با این موضوع درگیر خواهیم بود و اگر رعایت کنند تا دو هفته سیر ابتلا به بیماری روند نزولی پیدا خواهد کرد.