سکان‌ نیوز، یادداشت میهمان ـ جعفر قادری، منتخب شیراز در مجلس یازدهم: اگرچه در چگونگی انتخاب شهردار (بوسیله شورا، بوسیله مردم و یا بوسیله دولت (با تایید شورا))، نحوه نظارت بر عملکرد شورا، شهرداری و دهیاری و نیز تفریغ بودجه توسط شورا، دیوان محاسبات و یا یک نهاد نظارتی دیگر، مدلهای مختلفی قابل طرح است و دیدگاههای متفاوت وجود دارد و می توان در مزایا و معایب هرکدام از آنها به تفصیل سخن گفت ولی این موارد موضوع مورد بحث ما در این مدل نیست. در این مدل صرفا بر تغییر نظام انتخاباتی شوراها از نظام فعلی اکثریت نسبی به نظام انتخاباتی تناسبی متمرکز شده ایم.

اشکالات نظام انتخابات فعلی شوراهای شهر و روستا (نظام اکثریت نسبی):

۱- نظام انتخابات فعلی، حزبی و ائتلافی نیست و کاندیداها قبل از رای‌گیری توسط ائتلافها و احزاب پالایش نمی‌شوند.

۲- وزن رای افرادی که تک‌رای می‌دهند از وزن رای افرادی که از همه انتخاب‌های خود استفاده می‌کنند، بیشتر است.

۳- افرادی که در بیش از یک ائتلاف عضویت دارند از آن ائتلافها رای گرفته و پس از رای‏ آوردن نوعا به هیچکدام از آن ائتلافها پای‏بند نیستند.

۴- احتمال انتخاب اعضای یک اقلیت منسجم در قالب یک ائتلاف با جایگاه بسیار پائین رای در مقابل یک اکثریت متفرق با جایگاه رای بالا، بسیار زیاد است (نظام انتخاباتی فعلی در بیشتر موارد منجر به حاکمیت اقلیت منسجم بر اکثریت متفرق می‌شود).

۵- در درون جناحها و جریانهای سیاسی، با تشکیل ائتلافهای مختلف امکان رقابت درون جریانی وجود ندارد (هر جریان سیاسی که یک ائتلاف داشته باشد نسبت به جریان مقابل که چند ائتلاف تشکیل داده اگرچه در اقلیت باشد پیروز انتخابات است).

۶- افراد عضو ائتلافها تمایل بیشتری به تبلیغات انفرادی تا تبلیغات گروهی دارند.

۷- نظام انتخاباتی فعلی شوراهای شهر و روستا، نظام صفر و یک است. در هر دوره هر جناح سیاسی، تشکل مذهبی و ا‌ئتلافی در هر حوزه اکثریت نسبی داشته باشد، کل کرسی‌های شورای شهر و یا روستا را بخود اختصاص داده و اقلیت و یا اکثریت غیرمنسجم در آن دوره در شورا نماینده‌ای ندارد. این موضوع ضمن اینکه مشکلات قومی و قبیله‌ای و مذهبی را بدنبال دارد، باعث بروز فساد در شورا به علت یکددست بودن شورا می‏شود.

۸- زیاد بودن نامزدها و عدم امکان حضور نمایندگان نامزدها سر صندوقهای رای و نیز هنگام شمارش آراء، زمینه را برای تقلب مجریان بنفع نامزدهای مورد علاقه فراهم میکند.

طرح نظام انتخاباتی پیشنهادی (نظام انتخاباتی تناسبی لیست باز برای انتخاب اعضای شوراهای شهر و روستا):

ماده 1- هر نامزد عضویت در شورای اسلامی شهر و یا روستا، پس از ثبت نام، می‏تواند بصورت نامزد مستقل و یا عضوی از یک ائتلاف، در انتخابات شوراهای اسلامی یکی از شهرها و یا روستاها با دیگر نامزدها رقابت کند.

تبصره 1- عضویت هر نامزد انتخاباتی در بیش از یک ائتلاف، منجر به حذف ایشان از لیست نامزدها و عدم قرائت آراء ایشان می‏شود.

تبصره 2- خروج یک نامزد از یک ائتلاف و ورود به ائتلاف دیگر مستلزم جایگزینی فرد دیگری بجای ایشان در ائتلاف قبلی و یا رضایت کتبی تمام اعضای ائتلاف قبلی است.

تبصره 3- مجموعه افراد عضو در هر ائتلاف باید تا 48 ساعت قبل از شروع زمان رای‏ گیری وضعیت عضویت خود در ائتلاف مورد نظر را مشخص و صورتجلسه شکل‏ گیری و یا تغییر در ائتلاف همراه با معرفی یک نفر به عنوان نماینده ائتلاف را که به تائید کتبی همه اعضاء رسیده باشد را به فرمانداری شهرستان حوزه انتخابیه تحویل و رسید دریافت نمایند.

تبصره 4- فرمانداری مکلف است علاوه بر اعلام لیست انفرادی نامزدها، در برگه جداگانه ای لیست ائتلافها و اعضای آنها را هم اطلاع‏ رسانی نماید.

تبصره 5- هر ائتلاف می تواند در هر حوزه اخذ رای نسبت به معرفی یک ناظر برای نظارت بر فرآیند اخذ رای و شمارش آراء اقدام نماید.

ماده 2- هر جریان سیاسی، تخصصی، محلی، مذهبی و یا قومی بجای یک ائتلاف میتواند در قالب چند ائتلاف وارد جریان انتخابات شود. در صورتی یک ائتلاف میتواند از مزایای ائتلاف استفاده نماید که سهم آرای مجموع نامزدهای ائتلاف حداقل باندازه 10 درصد کل آرای صحیح ماخوذه باشد. درصورتیکه ائتلاف موفق به کسب این نصاب رای نشود، در تعیین سهم ائتلافها از کرسی های موجود، سهمی برای این ائتلاف منظور نشده و با با نامزدهای عضو این ائتلاف شبیه نامزدهای مستقل برخورد می شود.

ماده 3- در هر حوزه انتخاباتی شهر و یا روستا صرف نظر از اینکه تعداد کرسی‌‌های آن حوزه چه تعداد باشد، حداکثر تا سقف تعداد اعضای پیش‏ بینی شده برای شورا، هر رای‌دهنده می‏تواند به یک یا چند نفر داوطلب مستقل و یا ائتلافی و یا تلفیقی از گزینه‏ های مستقل و ائتلافی و یا یک لیست کامل ائتلافی با نوشتن صرف اسم آن ائتلاف، رای ‌دهد.

تبصره 1- نوشتن اسم تعدادی داوطلب در کنار اسم یک ائتلاف با رعایت تقدم و تاخر، منجر به حذف و عدم قرائت راِی افراد اضافی در برگ رای می‏شود.

ماده 4- به ازاء هر رای شمارش شده برای هر فرد عضو یک ائتلاف، یک رای برای آن ائتلاف نیز منظور می‏شود.

ماده 5- سهم هر ائتلاف از تعداد اعضای شورای هر حوزه انتخابیه، متناسب با سهم آراء منظور شده برای آن ائتلاف از کل آرای صحیح ماخوذه برای تمام کاندیداها در آن حوزه تعیین می شود.

تبصره 1- در محاسبه سهم هر ائتلاف از کل اعضای شورا، عدد سهم بصورت رند منظور و کسر سهم نادیده گرفته می‏شود (سهم مساوی یا بیشتر از نیم، برابر با یک و سهم کمتر از نیم برابر با صفر منظور میشود).

ماده 6- در هر ائتلاف اعضای منتخب شورا براساس سهم اختصاص یافته به ترتیب رای بالاتر، انتخاب می‌شوند. در صورت تساوی آراء دو و یا چند فرد، عضو و یا اعضای منتخب شورا، به قید قرعه انتخاب می‏شوند.

ماده 7- بعد از اختصاص سهم همه ائتلافها از کل اعضای شورا، تعداد اعضای باقیمانده شورا به نامزدهای مستقل و یا نامزدهای راه نیافته عضو ائتلافها، هرکدام که رای بیشتری داشته باشند، اختصاص می‏یابد.

ماده 8- پس از تعیین تکلیف اعضای شورا، تعداد اعضای علی‏ البدل شورا نیز به ترتیب مواد 4، 5، 6 و 7 این قانون از بین ائتلافها و نامزدهای مستقل تعیین می‏شود.

مزایای نظام انتخاباتی پیشنهادی (نظام انتخاباتی تناسبی چند رایی شورای شهر و روستا):

۱- مشکل درگیری‌های ناشی از انتخاب عضو شورا در شهرها و روستاهایی که دارای ترکیب‌ قومی، قبیله‌ای، مذهبی، منطقه ای و سیاسی هستند و اقلیت با اکثریت مشکل دارد، با ورود داوطلبان از همه طیفها در این نظام انتخاباتی حل می‌شود.

۲- امکان تبانی در انتخاب شهردار و دهیار و یا رسیدگی به طرحها و لوایح به علت یکددست نبودن شورا وجود ندارد.

۳- ترکیب شورای شهر و یا روستا از یک دوره به دوره دیگر خیلی تغییر نمی‌کند. با تغییر سهم هر جریان در هر دوره نسبت به دوره دیگر تعداد اعضای شوراهای وابسته به جریانها کم و زیاد می‌شود ولی هیچ جناح و جریان سیاسی، مذهبی و قومی از گردونه شورای شهر و یا روستا خارج نمی‌شود.

۴- با حضور موثرتر ائتلافها در انتخابات شوراها، این ائتلاف‌ها برای کسب رای بیشتر، قبل از رای‌گیری و معرفی کاندیداها، اقدام به پالایش کاندیداها و انتخاب افراد موثرتر می‌کنند.

۵- کاندیداها بجای شرکت مستقل در انتخابات، تمایل به حضور در ائتلافها داشته و امکان کمک فکری به افراد وابسته به ائتلافها بیشتر از افراد مستقل است.

۶- اعضای شوراها در طول دوره عضویت در شوراها وابستگی دیدگاهی و سیاسی خود را حفظ کرده و در طول دوران عمر شورا تلوّن سیاسی کمتری از اعضای شورا مشاهده خواهد شد.

۷- امکان انتخاب افرادی که با لابی‏گری و بدون داشتن شایستگی‏های لازم به ائتلافها تحمیل می‏شوند، به حداقل می‏رسد و لذا افراد شاخص ائتلافها در این سیستم به عضویت شورا در می‌‏آیند.

۸- در هر جریان سیاسی بجای معرفی یک ائتلاف، امکان معرفی چند ائتلاف وجود دارد. در اینصورت وزن هر ائتلاف در هر جریان سیاسی هم مشخص میشود. چون در این مدل محدودیتی برای معرفی ائتلافها در درون هر جریان سیاسی وجود ندارد، بسیاری از مشکلات داخلی جناحها و جریانهای سیاسی نیز حل میشود. منظور کردن کف ۱٠ درصد آراء صحیح ماخوذه برای استفاده از مزایای ائتلافها باعث میشود تا درون هر جریان سیاسی، قمی و قبیله ای تعداد ائتلافها زیاد نشود.

۹- در این مدل چون افزایش سهم هر ائتلاف، به افزایش شانس هرکدام از کاندیداهای آن ائتلاف کمک میکند، تمام اعضای ائتلاف در جهت افزایش رای ائتلاف به همدیگر کمک میکنند. در این مدل هیچ نامزدی طرفداران را ترغیب به تک رای نمی کند.

۱٠- باتوجه به محدود بودن تعداد ائتلافها و امکان رسمیت دادن به حضور یک نماینده از هر ائتلاف در هر حوزه رای گیری، از بروز تقلب بنفع نامزدهای مورد علاقه مجریان انتخابات در زمان اخذ رای و در زمان شمارش آراء جلوگیری بعمل می آید.