به گزارش سکان ، صنعت برق کشور به عنوان یکی از مهمترین صنایع راهبردی در طول 40 سال گذشته به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای دست یافته است.

بر اساس گزارش‌های ارائه شده از سوی شرکت توانیر، شهرهای کشور تحت پوشش 100 درصدی شبکه قرار دارند و تعداد روستاهای برق‌دار شده نیز از 4 هزار 367 روستا در سال 1357 به 57 هزار و 815 روستا تا پایان مهرماه سال 1400 رسیده است. بر این اساس برق‌رسانی به همه روستاهای بالای 20 خانوار به طور کامل انجام شده و روستاهای کمتر از 10 خانوار در اولویت قرار دارند.

با وجود رشد قابل توجه صنعت برق در کشور پس از انقلاب اسلامی، در سال‌های اخیر یک مانع قدیمی بر سر راه پیشرفت این صنعت بار دیگر سر برآورده و روند رو به رشد این صنعت را 43 سال پس از انقلاب به چالش جدی مواجه کرده است؛این مانع بسیار بزرگ بر سر راه پیشرفت صنعت برق نظام تعرفه‌گذاری غیر اصولی مبتنی بر پرداخت یارانه به ازای مصرف برق به حساب می‌آید.

در این راستا باید گفت، انتخاب نظام تعرفه‌گذاری انرژی مبتنی بر یارانه، زمینه ضرردهی مطلق در صنعت برق کشور را رقم زده است. بسیاری از شرکت‌های بخش خصوصی فعال در این حوزه با ضرر و زیان قابل توجه مواجه شدند و بخش دولتی حاضر در این صنعت نیز، به طور مداوم زیان ثبت کرده و این زیان را از منابع متعلق به بودجه همه مردم جبران می‌کند.

*یارانه انرژی بزرگترین مانع پیشرفت صنعت برق کشور

بر خلاف بسیاری از نقاط دنیا، تنها ایران و چند کشور معدود برای عرضه انرژی از نظام یارانه‌ای استفاده می‌کنند که زمینه کاهش قابل توجه قیمت فروش برق نسبت به قیمت تمام شده آن را فراهم می‌کند. رویه مذکور علاوه بر ایجاد زیان سنگین برای بخش خصوصی و دولتی فعال در صنعت برق، زمینه کاهش ارزش انرژی نزد مشترکان را فراهم کرده و این مسئله بی‌توجهی به اصلاح الگوی مصرف را به دنبال دارد.

در این شرایط مشترک صنعتی به دلیل ارزان بودن انرژی هیچ انگیزه‌ای برای ارتقای فناوری تولید و کاهش مصرف برق ندارد، مشترک بخش خانگی نیز حسی از ارزش این کالای اساسی را ندارند و بخشی از مشترکان نیز بدون توجه به صرفه‌جویی به استفاده از برق ادامه می‌دهند.

*مشترکان برق تنها 43 درصد هزینه تبدیل انرژی برق را پرداخت می‌کنند

زمانی که از تعرفه‌گذاری انرژی صحبت می‌کنیم‌ باید مشخص شود، منظور دقیق از طرح مسئله چیست. به استناد آخرین حسابرسی انجام شده از صنعت برق، هزینه تمام شده برق فقط با احتساب هزینه تبدیل انرژی و بدون در نظر گفتن هزینه سوخت معادل 192 تومان برای هر کیلووات ساعت انرژی محاسبه شده است. این درحالی است که تعرفه تکلیفی فروش برق به طور میانگین برای مشترکان برق تنها 82 تومان بر کیلووات ساعت است.

به عبارت دیگر، براساس اطلاعات حسابرسی انجام شده در سال 1398، فقط 43 درصد از هزینه تبدیل انرژی فارغ از هزینه سرسام‌آور سوخت توسط مشترکان برق انجام شده و 57 درصد باقی‌‌مانده از این هزینه در قالب یارانه انرژی از جیب بیت‌المال به جیب مشترکان عمدتا پرمصرف برق رفته است.

چنین نظام تعرفه‌گذاری ضربه کاری را به پیکره نظام تعرفه‌گذاری کشور وارد کرده است. بر اساس مقایسه صورت گرفته میان گردش مالی یک واحد نیروگاهی در ایران و سایر نقاط جهان، گردش مالی یک نیروگاه تولید برق در ایران به دلیل نظام تعرفه‌گذاری اشتباه یک بیست و چهارم یک نیروگاه در دیگر نقاط دنیا است.

* بدهی دولت به نیروگاه‌ها 1.5 برابر بودجه عمرانی وزارت نیرو

این زخم عمیق در قالب بدهی‌های سنگین بخش دولتی به بخش خصوصی تولید کننده برق به عنوان فروشندگان صنعت برق به وضوح قابل مشاهده است.

بر اساس آمار ارائه شده وزارت نیرو در قالب گزارش آماری ماهانه صنعت آب و برق در مهر ماه سال 1400، میزان بدهی 3 شرکت ماد رتخصصی زیر مجموعه این وزارتخانه به فروشندگان برق در قالب واحدهای نیروگاهی عدد شگفت‌آوری است.

در این راستا، میزان بدهی شرکت مادر تخصصی توانیر به عنوان بزرگترین مجموعه صنعت برق به فروشندگان برق 13.43 هزار میلیارد تومان عنوان شده است. علاوه بر شرکت مادر تخصصی توانیر، شرکت مادر تخصصی برق حرارتی نیز بدهی بسیار سنگینی به فروشندگان برق داشته و میزان این بدهی تا انتهای مهر ماه سال 1400 برابر با 24.51 هزار میلیارد تومان عنوان شده است.

سومین بدهکار بزرگ زیر مجموعه وزارت نیرو به فروشندگان برق، شرکت مدیریت منابع آب ایران است که متولی نیروگاه‌های برق‎‌آبی تلقی شده و بدهی 3.17 میلیارد تومانی به فروشندگان صنعت برق دارد.

بر این اساس مجموع بدهی‌های وزارت نیرو به فروشندگان برق در قالب بدهی 3 شرکت مادر تخصصی زیر مجموعه این وزارت‌خانه به 37.95 هزار میلیارد تومان می‌رسد.

این بدهی سنگین به دلیل نظام تعرفه‌گذاری غیر موثر در شرایطی رقم می‌خورد که به گفته معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی وزیر نیرو، اعتبار این وزارت‌خانه برای هزینه در بخش عمرانی در بودجه سال 1400 نزدیک به 26 هزار میلیارد تومان است.

به عبارت دیگر تنها بدهی وزارت نیرو به فروشندگان برق به دلیل نظام تعرفه‌گذاری ناکارآمد 1.5 برابر بودجه عمرانی این وزارتخانه در سال جاری به حساب می‌آید.

در این شرایط هزینه‌ای 37.94 هزار میلیاردی که در قالب یارانه انرژی باید توسط وزارت نیرو پرداخت شود، می‌توانست با حضور یک نظام کارآمد و موثر تعرفه‌گذاری نظیر، تعرفه‌گذاری پلکانی موثر، زمینه ساخت یک نیروگاه کلاس f سیکل ترکیبی 1000 مگاواتی را فراهم کند اما این رقم در شرایط کنونی باید به جیب پرمصرف‌های عمدتا ثروتمند حرکت کند.