محمد صادق کوشکی عضو هیات علمی دانشگاه تهران در دوره دانش افزایی استادان که به همت نهاد رهبری در دانشگاه علوم پزشکی ایران با عنوان “تاریخ تمدن و تمدن سازی در عصر کنونی” برگزار شد با اشاره به ویژگیهای جامعه تمدن ساز از جمله لزوم شناخت جامعه از خود به عنوان هویت واحد، شناخت نیازها و امکانات بومی و نیز تلاش برای برطرف کردن نیازها و خواسته ها از طریق امکانات بومی و داشته ها به نقش دانشمندان و نخبگان برای تشخیص علل ضعف و تلاش برای برطرف کردن آنها در جوامع تمدن ساز تاکید کرد و تلاش و کوشش مستمر را لازمه ایجاد یک تمدن دانست که همه افراد جامعه بایستی از آن برخوردار باشند.
استاد دانشگاه تهران با ارائه تعریف تمدنی از نخبه به عنوان کسی که منافع بلندمدت جامعه را به منافع کوتاه مدت خود و حتی کشور ترجیح می دهد و به آن پایبند است عنوان کرد: در جامعه تمدن ساز این افراد بعنوان پیشروان و خط شکنان مورد تکریم هستند و بعنوان الگو و جریان ساز مورد توجه هستند.
کوشکی جامعه‌ای که تمدن ساز نیست را یک جامعه بیمار نامید و با اشاره به لزوم آسیب شناسی آن برای یافتن علل و عوامل بیماری که به آن مبتلا هست افزود: با جامعه بیمار نیز بایستی به مثابه موجودی زنده برخورد کرد که ضعیف و ناتوان شده و به همان اندازه از او توقع داشت لذا بررسی پیشینه بیماری برای درمان نیز از ضروریات است.
عضو هیأت علمی دانشگاه با بررسی و تبیین ویژگیها و دستاوردهای دوران صفویه بعنوان آخرین دوره تمدنی ایران به علل بروز و ظهور استعدادهای فکری و مبانی فلسفی و ذوق هنری و معماری پرداخت و به سقوط تدریجی تمدنی ایران پس از این دوران اشاره کرد که به قاجار و پهلوی ختم شد.
وی ادامه داد: سقوط تمدنی جامعه ایرانی از اواخر دوران صفویه به بعد معلول از خودبیگانگی جامعه و عدم درک هویت فردی و اجتماعی بوده که توسط عوامل درونی و بیرونی القا شده است.
وی در ادامه پیدایش نفت در اواخر قاجار و فروش بسیار در دوران پهلوی را به مثابه یک سرم برای ادامه حیات جامعه وصف کرد و وقوع انقلاب اسلامی را بعنوان نقطه بازگشت تمدنی مطرح کرد که در صورت تحقق اهداف آن می تواند فصلی از تمدن سازی نوین را پیش روی جامعه ایران قرار دهد، در غیر این‌صورت ادامه سقوط تمدنی محتمل خواهد بود.
تحلیل وضعیت جامعه ایران در یکصد سال اخیر و همچنین وضعیت فعلی جامعه ایران از دیگر موضوعاتی بود که مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
کوشکی گفت: تلاش نخبگان فکری و علمی جامعه برای درک و شناخت گذشته و حال خود و تسری آن به بدنه جامعه برای به حرکت درآوردن و جوشش استعدادهای درونی افراد و گروههای دغدغه مند-که نیازها و مسائل جامعه را بر نیازهای شخص خود اولویت و ترجیح می دهد- می تواند در بازسازی هویت و تمدن سازی در عصر جدید کمک کند.
وی با ذکر نمونه های متعدد، مولفه های قدرت یک جامعه برای تمدن سازی که بایستی بصورت متوازن و همسان رشد کنند مورد بحث قرار داد که درباره هرکدام از این مولفه ها از جمله توجه به کارآمدی نیروی انسانی، تولید علم، اقتصاد قوی و بدون اتکاء به نفت، توجه به نخبگان جامعه درکنار قدرت های دفاعی و بازدارندگی جداگانه تحلیل و تبیین شد.