به گزارش سکان، در شرایط فعلی اقتصادی کشور که فروش نفت کشور دچار تحریم است، صادرات محصولات باغی فرصت طلایی برای کل اقتصاد به ویژه بخش کشاورزی محسوب می‌شود. ۲۰ درصد وزنی تولیدات، ۴۰ درصد ارزآوری و ۳۷ درصد اشتغال‌زایی کشاورزی مربوط به حوزه باغبانی است. صادرات تولیدات باغبانی برای رشد و شکوفایی از طریق تجارت در رقابتهای بین المللی صورت می‌گیرد و طبق این دیدگاه، تجارت آزاد از طریق منابع ایستا و پویا در نهایت باعث افزایش سطح تولیدات و رفاه اقتصادی در کشور می شود. تحول در بخش باغبانی باید انتظارات متعددی را به طور همزمان برآورده سازد. علاوه بر اهداف توسعه اقتصادی سنتی نظیر کاهش فقر، دولت باید با در نظر گرفتن استراتژی هوشمند سازگاری با تغییرات اقلیمی، توانمندسازی اقتصادی زنان و تنوع زیستی برنامه های تحول بخش باغبانی خود بر محور اهداف توسعه پایدار متمرکز کند.
تحول باغبانی موفق باید بر اقتصاد خانوارهای روستایی تمرکز کرده و فرصتهای اقتصادی بیشتری را برای آنها فراهم کند تا درآمد بهتری کسب کنند. این به معنای افزایش بهره وری باغداری یا تغییر ترکیب تولید به سمت محصولات باغبانی با ارزش بالاتر است. یک طرح تحول موفق در بخش باغبانی باید بر تغییراتی تمرکز کند که به احتمال زیاد باعث شروع رشد اقتصادی روستایی میشوند. در اقتصادی که تنها مورد با ثبات، بی ثباتی است، منبع مطمئن و بـا دوام مزیـت رقـابتی دانش است. در این شرایط تحولی در بخش باغبانی کشور موفق است که دانش جدیـد ایجـاد کنـد. آن را در سراسر بخش باغبانی کشور گسترش داده و به سرعت آن را به صـورت فـنآوری با ارزش افزوده در زنجیره تولید تا مصرف تبدیل کند.
باتوجه به رشد ۲ تا ۳ برابری محصولات باغی در سالهای اخیر که ۵۰ درصد این محصولات بیش از نیاز داخل است. نبود بازار مناسب صادراتی، قیمت محصولات جوابگوی هزینه‌های تولید و حتی برداشت نیست. با توجه به افزایش صد درصدی هزینه‌های تولید اعم از سم، کود، نیروی انسانی، ماشین آلات و سایر نهاده‌ها، شرایط باید به گونه‌ای باشد که ضمن جبران هزینه‌ها، سود کافی برای گذراندن بهره وری مناسب تولیدکنندگان در بر داشته باشد. انتخاب عوامل تحول در باغبانی بسیار مهم است، با این حال به ندرت می بینیم که این مرحله به طور سیستماتیک مورد توجه مدیران ارشد باغبانی کشور قرار گیرد. تقویت بخش خصوصی، مشارکت دادن انجمنها و NGOها در تصـمیم گیـریهـا، ایجاد ساختاری در راستای افزایش مشـارکت اعضـاء زنجیـره و افزایش مشارکت یکی دیگر از عوامل راهبردی در طرح تحول باغبانی کشور می باشد. استراتژیهای بیش از حد تجویزی و غیر قابل انعطاف در تحول باغبانی به دلیل پیچیدگی اقتصادهای فعالیتهای باغبانی شکست می خورند. رویکرد عمل‌گرایانه با ذهنیت سرمایه‌گذاری برای بهره وری اقتصادی بالا در موفقیت فرآیند تحول بخش باغبانی بسیار مهم است. اعمال سیاست‌های اقتصادی (پولی، مالی، ارزی، تجاری و حمایتی) نقش بسیار مهمی در برنامه‌های توسعه صادرات محصولات باغبانی در کشور دارند..
پیشرفت های زیادی در برنامه های توسعه باغبانی در سطح کشور انجام شده است، اما ما معتقدیم که هنوز فرصتهای زیادی برای تحول وجود دارد. در کنار هم قرار دادن منطقی عناصر تحول فرصت بیشتری را برای تسریع تحول باغبانی کشور ارائه میدهد. عواملی قابل کنترل هستند که منجر به نتایج موفقیت آمیز شوند و همراه با سرمایه‌گذاری با بازده اقتصادی بالا باشند. تحول بخش باغبانی برای رفاه آینده کشور و برای جهانی شدن توسعه اقتصادی بخش باغبانی ضروری است. کلید تحول در بخش باغبانی “استفاده از ابزار فناوری اطلاعات برای این که سود حاصل از فروش محصولات باغبانی به باغداران برگردد، است” اما این کلید هرگز به طور شایسته مورد توجه مدیران وزارت جهادکشاوزی و نیز فعالان بخش های تعاونی و خصوصی قرار نگرفته است. مرور تجارب موفق سایر کشورها و اسناد سازمانهای بین المللی توسعه کشاورزی به خوبی نشان میدهد که مهمترین زیرساخت تحول باغبانی، «واگذاری امور فعالان بخش باغبانی به تشکلهای آنها» در کنار توجه ویژه به مفهوم «استراتژی تولید، زنجیره ارزش افزوده و باغدارای قراردادی» است.
دکتر مسعود لطیفیان و دکتر شکراله حاجی وند
اعضای هیأت علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مؤسسه تحقیقات علوم باغبانی
