قیمت تخم مرغ یک ماه است که بالا رفته و قصد پایین آمدن ندارد. مسئولان دو وزراتخانه وزارت جهاد کشاورزی و صمت هم یکدیگر را مقصر می‌دانند، اولی مسئول تولید و دومی مسئول بازار است. مردم هم می‌گویند این اختلافات برای ما نان و آب نمی‌شود و قیمت را باید پایین بیاورند.

مسئله آنجا بیشتر اهمیت پیدا می‌کند که ایران سالانه بیش از یک میلیون تن تخم مرغ می‌کند و به کشورهای دیگر نیز صادرات دارد و تا چند هفته پیش از پر کشیدن قیمت‌ها، تخم مرغ به کشورهای عراق و افغانستان صادر می‌شد.

چنانکه سخنگوی وزارت جهاد کشاورزی تولید تخم مرغ را در کشور بیش از یک میلیون تن عنوان می‌کند که نه تنها نیاز کشور را برآورده می‌کند، بلکه صادرات هم می‌شود و امسال طبق برآوردها تولید بیشتری نسبت به سال گذشته خواهد داشت. در دیگر سو مسئولان وزارت صمت که مسئول کنترل قیمت در خرده فروشی‌ها هستند می‌گویند: «تولید تخم مرغ در کشور کافی نیست و به همین دلیل قیمت‌ها بالا رفته است.»

قیمت تخم مرغ که به غذای فقرا معروف است در یک ماه گذشته به شانه‌ای بیش از 45 هزار تومان رسیده و بیش از 10 هزار تومان از آنچه که ستاد تنظیم بازار تعیین کرده به فروش می‌رود و علیرغم قول مکرر مسئولان هنوز قیمت‌ها پایین نیامده است.

عباس قبادی دبیر ستاد تنظیم بازار هشتم دیماه اعلام کرد: براساس تصمیم ستاد تنظیم بازار، قیمت تخم مرغ در درب مرغداری از کیلویی 12 هزار و 500 تومان به کیلویی 14 هزار تومان افزایش یافت که قیمت هر شانه تخم مرغ بر اساس این قیمت 35000 تومان می‌شود.

گردن نگرفتن گرانی تخم مرغ دربازار از سوی مسئولان دو وزارتخانه تا به امروز ادامه یافته و نتیجه‌ای جز نارضایتی مردم نداشته و هیچ اتفاقی هم در بازار ایجاد نشده است.

* آنفلوانزای پرندگان روی قیمت تخم‌مرغ تاثیر گذاشت؟

علی صفر ماکنعلی رئیس سازمان دامپزشکی کشور در نشست خبری هشتم دیماه تولید تخم مرغ در کشور را بیش از نیاز عنوان کردو گفت: چراکه هم اکنون 600 تن بیش از نیاز کشور تولید می‌شود، و هیچ نگرانی در زمینه تولید وجود  ندارد و  ستاد تنظیم بازار باید دلیل گرانی تخم مرغ را بگوید.

وی حتی برخی اظهارات در این باره که ابتلای مرغداری ها در استان خراسان جنوبی به آنفلوآنزای حاد پرندگان دلیل افزایش قیمت است را رد کرد و گفت: این بیماری در 35 کانون کشور کاملا مهار شده واین بیماری باعث کاهش تولید تخم مرغ در کشور نشد.

* جهاد کشاورزی: مشکل در توزیع است نه تولید

مرتضی رضایی معاون امور دام کشور هم که متولی تولید این محصول است، با اشاره به اینکه برنامه‌ریزی برای تولید تخم‌مرغ از ماه‌ها قبل انجام شده و هیچ مشکلی در تامین و جوجه‌ریزی وجود ندارد، افزود: در ماه تا 90 هزار تن تولید تخم مرغ داریم و نهاده‌های مورد نیاز مرغداران از جمله کنجاله سویا و ذرت نیز به طور کامل تامین شده و حتی تا پایان سال نیز برای این موضوع پیش بینی لازم صورت گرفته و مشکلی وجود ندارد.

وی گفت: هرچند در شش ماهه دوم سال مصرف تخم مرغ بالا می‌رود، ولی پیش‌بینی‌های لازم برای این موضوع انجام شده و مشکلی از این بابت نیز وجود ندارد و اکنون در خرده فروشی‌ها قیمت‌ها بالاتر است که وزارت صمت باید پاسخگو باشد.

معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: مشکل در توزیع تخم مرغ است و در تولید هیچ مشکلی وجود ندارد، چرا که نهاده‌ها با ارز دولتی تامین و در اختیار مرغداران قرار می‌گیرند، ولی به دلیل نبود نظارت کافی، تخم مرغ با قیمت مصوب به دست مردم نمی‌رسد.

رضایی از مسئولان ستاد تنظیم بازار خواست به موضوع توزیع تخم مرغ ورود کنند و رویه مشخصی برای توزیع این محصول در خرده فروشی‌ها در نظر بگیرند و همچنین نظارت بر بازار را بیشتر کنند.

بر اساس آخرین تغییرات مدیریتی در دو وزارتخانه جهاد کشاورزی و صمت که با تعلیق قانون انتزاع شکل گرفت، کنترل قیمت خرده فروشی ها بر عهده وزارت صمت قرار گرفت.

* وزارت صمت: مشکل از عرضه است نه توزیع

وزارت صمت هم از وزارت جهاد انتقاد می‌کند و در  حقیقت توپ را به زمین بخش تولید می اندازد و معتقد است که تولید تخم مرغ در کشور به اندازه کافی نیست و دلیل افزایش قیمت ها هم از این ناحیه سرچشمه می‌گیرد و گرنه آنها توان کنترل قیمت را در صورت کافی بودن عرضه دارند.

معاون نظارت و بازرسی اداره کل صنعت، معدن و تجارت (صمت) استان تهران  همچنین درباره وضعیت بازار تخم‌مرغ گفت: همچنان مشکل کمبود عرضه وجود دارد و هنوز عرضه تخم مرغ در تهران به رغم روزانه ۴۰۰ تن که نیاز این استان است، نرسیده و وزارت جهاد کشاورزی و سازمان پشتیبانی امور دام روزانه ۱۵۰ تا ۱۶۰ تن تخم‌مرغ در تهران عرضه می‌کنند. می‌توان گفت: همچنان توزیع کمتر از تقاضاست که این موضوع به وزارت جهاد کشاورزی برمی‌گردد و مسئولیت وزارت صمت فقط نظارت بر بازار است. اگر عرضه به اندازه کافی انجام شود حتماً قیمت تنظیم بازار اجرا خواهد شد.

* بالاخره مقصر کیست؟

به هر روی دعوای دو وزارتخانه ادامه دارد و هر دو همدیگر را مقصر گرانی قیمت تخم مرغ می‌دانند، اما آنچه مهم است مردم قشر متوسط به پایین جامعه هستند که در چرخ دنده ناهماهنگی دائمی این وزارتخانه‌ها له می شوند.

دعوای این دو وزارتخانه از دهه های گذشته به دلیل زیرساخت مدیریتی که برای آنها تعریف شده، ادامه داشته است.

اشکال این دو وزارتخانه این است که یکی مسئول  تولید و دیگری مسئول بازار است، در حالی که در اغلب کشورهای جهان مسئولیت این دو بخش را به یک وزارتخانه واحد داده‌اند.

سیستم مدیریت یکپارچه System integration در دنیا یک مقوله پذیرفته شده است و همه بخش های تولید تا رسیدن به دست مصرف کننده را یک زنجیره در نظر می‌گیرند و آن را به یک وزارتخانه می‌دهند تا مدیریت کند.

در کشور ما چنین ساختاری وجود ندارد و دود مدیریت جزیره ای که در دو وزارتخانه کشاورزی و صمت حاکم است، به چشم مصرف کنندگان و البته تولید کنندگان می‌رود.

در حال حاضر دو وزارتخانه در این سیستم غلط مدیریتی که برای آنها تعریف شده به راحتی تقصیر خود را به گردن دیگری می اندازند و کسی هم تشخیص نمی دهد که مقصر کیست.

* تقسیم وظایف دو وزارتخانه چگونه به هم ریخت؟

رئیس جمهور از دوسال پیش با طرح تشکیل وزارت بازرگانی باعث شد که این مدیریت جزیره‌ای بر این دو وزارتخانه دوباره مستولی شود. پس از آنکه نمایندگان مجلس با درخواست رئیس جمهور برای تشکیل وزارت بازرگانی موافقت نکردند، روحانی دستور داد که قانون انتزاع (تمرکز وظایف بازرگانی کشاورزی در وزارت جهاد) که در دوره دولت دهم و مجالس قبل تصویب و توسط شورای نگهبان ابلاغ شده بود، به مدت دو سال معلق شود و این سرآغازی شد بر مدیریت جزیره‌ای این دو وزارتخانه.

در دولت دهم مجلس با بررسی سالها مشکلات مدیریت جزیره ای این دو وزارتخانه و پیامدهای ناگوار آن برای بخش تولید و مصرف، قانون انتزاع را تصویب کرد تا بخش های بازرگانی کشاورزی هم در وزارت جهاد مدیریت شود که البته این علاوه بر مطالعه و بررسی الگو گرفته از کشورهای دیگر بود. در مدت اجرای این قانون وضعیت بازار محصولات کشاورزی به اذعان کارشناسان بهتر شد و تراز تجاری این بخش هم مثبت تر شد.

در سالهایی که دو وزارتخانه یکی متولی تولید و یکی متولی بازار شده همواره هر کدام دیگری را مقصر جلوه داده اند و آمارهای متفاوتی از تولید و مصرف از سوی دو وزارتخانه اعلام شده و هیچوقت همسویی در این زمینه وجود نداشته است. اکنون نیز یکی تولید تخم مرغ را کافی و دیگری ناکافی میداند. یکی مشکل را در بخش عرضه معرفی می‌کند و دیگری تقصیر را به گردن توزیع نامناسب می‌اندازد.

علاوه بر این موضوع که یک مشکل مبنایی در بخش تولید و بازار محصولات کشاورزی و تخم مرغ محسوب می‌شود، برخی مشکلات دیگر هم اختلالات در این عرصه را تشدید می‌کند.

* قاچاق تخم مرغ

مرتضی رضایی معاون امور دام کشور وجود قاچاق را تایید می کند و می گوید: در حالی که صادرات تخم مرغ برای تامین نیاز داخلی و کنترل قیمت، ممنوع اعلام شده، اما موضوع قاچاق تخم مرغ وجود دارد و کشور‌های همسایه دو تا دو و نیم برابر قیمت داخل برای خرید تخم مرغ پرداخت می‌کنند که مسئولان ذیربط باید به این مسئله رسیدگی کنند.

وی اگرچه به رقم قاچاقی که وجود دارد اشاره ای نکرده اما هر میزانی که باشد برای محصولی که شاید در مرز تامین نیاز کشور است می تواند روی بازار داخل نیز تاثیراتی داشته باشد.

*گرانی نهاده و افزایش هزینه تولید

قیمت خوراک دام و طیور در دو سال گذشته افزایش های بی حد و حصری داشته به طوری که تنها در چند ماه گذشته 33 درصد قیمت آن افزایش یافت و هزینه های تولید بیشتر شد به دنبال آن تولید کنندگان همواره درخواست افزایش قیمت داشتند به طوری که ستاد تنظیم بازار در یک ماه گذشته با تصویب قیمت جدید کیلویی 2 هزار تومان خرید از مرغداران را بیشتر کرد.

ایران در تامین نزدیک به 80 درصد خوراک دام و طیور وابسته به واردات است و نوسان های شدید قیمت در خارج و البته سوء مدیریت در توزیع داخل و رانت و فسادی که با ارز 4200 تومانی در این بخش حادث شده بازار نهاده را و متعاقب آن بازار محصولات پروتئینی را که 70 درصد قیمت آنها به این نهاده ها وابسته است را روز به روز آشفته کرد.

* کاهش جوجه‌ریزی

افزایش بیش از اندازه قیمت خوراک دام و طیور این فرضیه را تقویت می کند که شاید تولید تخم مرغ کاهش یابد. به ویژه گفته می شد که بسیاری از مرغداران به دلیل نهاده‌های گران جوجه ریزی نمی کنند و  یا در برخی موارد تنها سهمیه نهاده می گیرند و مرغداری ها خالی است اگر چه مسئولان وزارت  جهاد که متولی تولید هستند اصلا زیر بار کاهش تولید نمی روند.

برخی شیوع بیماری فوق حاد پرندگان را نیز عاملی برای کاهش تولید تخم مرغ و افزایش قیمت عنوان می کنند اما وزارت جهاد کشاورزی آنرا تایید نمی کند

علی صفر ماکنعلی رئیس سازمان دامپزشکی کشور در نشست خبری تاثیر بیماری فوق حاد پرندگان در کاهش تولید تخم مرغ را هم رد کرد و گفت 35 کانون بیماری وجود داشت که مهار شد.

این بیماری ویروسی است که به سرعت سرایت می کند و در سالهای گذشته سوابقی داشته که مرغداران 5 استان کشور کاملا از بین رفتند.

در نهیات  مردم انتظار دارند که تخم مرغ یا همان غذای فقرا در شرایطی که صادرات این محصول نیز ممنوع شده است به قیمت مناسبت تری به دست آنها برسد تا حداقل اگر توان خرید گوشت گران را ندارند به این منبع ارزان‌قیمت پروتئین دلگرم باشند.