در همه جای دنیا عمدتا شهرهای بزرگ در سواحل دریا قرار دارند و کشوری که به آبهای آزاد دنیا دسترسی داشته باشد،‌ مزیت مهمی در توسعه اقتصادی و تجاری خواهد داشت،‌ در کشور ما سواحل جنوب کشور به اندازه کافی توسعه پیدا نکرده‌اند و به ویژه سواحل مکران که از جنوب شرق کشور تا کل دامنه جنوبی کشور را در بر می‌گیرد، غیر از بندر شهید رجایی و باهنر بقیه مناطق مورد غلت و بی‌مهری قرار گرفته است.

توسعه سواحل مکران نخستین بار در فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی مطرح شد که آن را به مثابه گنجی عظیم برای کشور دانسته‌اند. می‌توان استنباط کرد که دستیابی به این گنج نیازمند عزم ملی است.

طبق برنامه قرار است 27 شهر جدید در مناطق جنوبی کشور و سواحل مکران احداث شود و 7 درصد جمعیت کشور در نوار ساحلی جنوب سکنی گزینند، بنابراین دستیابی به پتانسیل‌های این منطقه الزاماتی دارد که یکی از آنها قطعا مدیریت یکپارچه است و به نظر می رسد، با اقداماتی که به صورت یکپارچه در این منطقه صورت می‌گیرد، دگرگونی در منطقه خواهیم داشت که نتایج آن موجب رفاه عمومی مردم منطقه و در نتیجه کشور می‌شود.

لذا با توجه به اینکه لایحه اساسنامه سازمان توسعه سواحل مکران در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار دارد، گفت‌وگویی با عیسی گلوردی معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی دبیرخانه شورای توسعه مکران داشته‌ایم که در آن به الزامات تشکیل سازمان توسعه سواحل مکران و مزیت‌های این اقدام در تحول اقتصادی منطقه و کشور پرداخته شده است.

توسعه سواحل مکران اولین بار توسط مقام معظم رهبری مطرح شد،  با توجه به اهمیت توسعه سواحل مکران لطفا در مورد پتانسیل‌های این منطقه و لزوم تصویب اساسنامه سازمان توسعه سواحل مکران و مزایای آن برای اقتصاد مردم منطقه و کشور توضیح بفرمایید؟ 

گلوردی: وسعت سواحل مکران حدود 70 هزار کیلومتر مربع است که از جنوب شرقی کشور آغاز می شود و شهرستان‌های دشت یاری، چابهار، کنارک ، زرآباد، لیردف، جاسک، سیریک و میناب را در برمی‌گیرد. این شهرستان‌ها نیز 8 شهر نسبتا متوسط و کوچک از جمله چابهار و میناب را که جمعیتی بیش از 850 هزار نفر دارند، را در بر می‌گیرد. همچنین این منطقه از 3 هزار و 500 روستا تشکیل شده و شهرک هایی نیز در این منطقه در حال احداث است. با وجود اینکه برخورداری این منطقه از مناطق دیگر کشور کمتر است، اما این منطقه جغرافیایی دارای پتانسیل‌های بسیار زیادی است که به دلیل برخورداری از  مزیت سواحل قبل و بعد از انقلاب از این جغرافیای بی‌بدیل بهره‌ وافری نبرده‌ایم.

* دولت‌های گذشته توجه جدی ظرفیت‌های سواحل مکران نداشته‌اند

گلوردی:‌ مقام معظم رهبری اولین فردی بودند که این منطقه را به عنوان گنج پنهان به مردم و دولت معرفی کردند، در واقع ایشان اولین کسی بودند که با نگاه توسعه و پیشرفت در همه حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، امنیت، روابط خارجی،  زیست محیطی، علم و فناوری به این منطقه نگاه خاص داشته‌اند و از 2 دهه پیش تاکنون لزوم توجه به پتانسیل‌های این منطقه را توصیه کرده‌اند، اما متاسفانه در دولت‌های گذشته توجه جدی به این منطقه نشده است.

مجلس شورای اسلامی در سال 1395 در قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه‌ای کشور ماده 68 را مصوب کرد. در این ماده یک شیوه جدید حکمرانی در منطقه مکران به عنوان راهبرد اصلی ذکر شده است، به طوری که براساس این قانون تمام وظایف و اختیارات دستگاه‌های اجرائی، نهادها و موسسات عمومی به غیر از دفاعی، امنیتی، قضائی و امور خارجه و همچنین تمام دارایی‌های دولت و دستگاه‌های اجرایی اعم از منقول و غیرمنقول و تمام طرح‌ها و پروژه‌ها (در حال بهره‌برداری یا اجرا) در منطقه سواحل مکران به سازمان توسعه سواحل مکران منتقل شود. در واقع این سازمان ماهیتش توسعه‌ای خواهد بود که در قالب شرکتی اداره می‌شود و در طول 70 سال گذشته نیز اختیاری به این شکل به یک تشکل در کشور داده نشده است. چگونگی ارتباط مناطق آزاد این محدوده با سازمان، در اساسنامه تعیین شده است.

لایحه اساسنامه سازمان توسعه سواحل مکران در تیرماه امسال در دولت سیزدهم تصویب و توسط رئیس جمهور به مجلس شورای اسلامی ارسال شد، با یک فوریت در دستور کار کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و کلیات آن در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.

مفاد اساسنامه توسعه سواحل مکران تشویق و تسهیل برای سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی ایجاد می‌کند تا سرمایه‌گذاران در سواحل مکران در حوزه‌های انرژی، فولاد، فلزات رنگی (آلومینیوم، مس)، شیلات، کشاورزی، گردشگری، خدمات بانکداری، خدمات حمل و نقل، حوزه‌هایی هوایی، دریایی، زمینی، ریلی و ترانزیت کالا سرمایه‌گذاری کنند.

بنابراین برای تحقق و دستیابی به این مسائل دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران کار مطالعاتی را در منطقه آغاز کرد و طرح جامع منطقه مکران تدوین شد و مشاورین مختلف در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، آمایشی نسبت به بارگذاری این منطقه اقدام کردند بطوریکه دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران تاکنون بیش از 45 جلسه با دستگاه‌های اجرایی، نهادها و موسسات برگزار کرده است و نظرات آن‌ها را در طرح جامع اعمال شده است، لذا دستگاه‌های اجرایی دولتی با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر توجه به این منطقه، کاملا با ما همراه هستند و به طرح جامع در منطقه اشراف دارند.

* تدوین 3 برنامه 5 ساله برای توسعه سواحل مکران 

 برنامه‌های توسعه‌ای سواحل مکران چیست با توجه به اینکه هنوز تشکیل سازمان به تصویب مجلس نرسیده است، دبیرخانه چه اقداماتی را برای توسعه سواحل دارد؟ 

گلوردی: دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران برای توسعه این منطقه یک طرح جامع تعریف کرده است که این طرح متشکل از  سه برنامه 5 ساله است. در واقع در برنامه اول پنج ساله به سرمایه‌گذاران گفته می شود که امکان فعالیت در چه پروژه‌هایی در این منطقه وجود دارد و چه تسهیلات و چه مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاری در منطقه ارائه می‌شود.

بنابراین با توجه به مسئولیت اجتماعی که بر عهده دبیرخانه است، برای برنامه اول 5 ساله در این منطقه فعالیت صنایع شیلاتی، کشاورزی، گردشگری و بوم گردی طراحی شده است که اولویت واگذاری و سرمایه‌گذاری به مردم محلی منطقه است و با توجه به تعداد شهرها و روستایی که در منطقه مکران وجود دارد و همچنین آب و هوای مناسب این منطقه پیش بینی می‌کنیم که در صورت اجرایی شدن طرح‌ها و پروژه‌های مربوط به گردشگری استقبال خوبی از این طرح‌ها صورت گیرد و بوم گردی و گردشگری در این منطقه رونق یابد.

به لحاظ کشاورزی سواحل مکران منطقه بسیار مناسبی برای کشت میوه‌های گرمسیری به شمار می‌رود، به طوری که می‌توان هر نوع میوه‌ای که در شبه قاره (هند، پاکستان، بنگلادش) تولید می‌شود، در این منطقه تولید کرد و لذا هم اکنون در مساحتی بالغ بر 7 هزار هکتار موز در این منطقه کشت می‌شود که با اجرای فازهای بعدی و  سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ برای کشت در این منطقه سطح زیر کشت موز در این منطقه به 12 هزار هکتار خواهد رسید.

* سالی 600 میلیون دلار موز وارد کشور می‌شود

در حال حاضر سالانه حدود 600 میلیون دلار صرف واردات موز به کشور می شود که در صورتی که پروژه تولید موز در این منطقه تحقق یابد در کوتاه مدت نیاز داخلی کشور به موز تامین می شود و دیگر نیازی به صرف ارز برای واردات نیست.

براساس برنامه 5 ساله اول توسعه سواحل مکران مقرر است تا در این مدت نزدیک به یک میلیون تن محصولات شیلاتی در کشور تولید شود تا عمده نیاز غذایی کشور در بخش دریایی تامین و حتی صادر کند. به غیر از شهرک‌های موجود در این منطقه 37 شهرک کشاورزی، باغداری، شیلات، دامپروی و دامی ایجاد خواهد شد.

* احداث 5 شهر جدید در سواحل مکران 

گلوردی: در منطقه مکران به جهت اینکه صنایع مولد ایجاد شود، شهرها و سکونت‌های فعلی 50 درصد افزایش پیدا خواهد کرد و لذا 5 شهر جدید در منطقه بارگذاری خواهد شد که این 5 شهر نزدیک به یک میلیون و 100 هزار نفر به جمعیت منطقه اضافه خواهد کرد.

همچنین پیش بینی شده است که در حوزه درمان و خدمات بهداشتی با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی حدود 4 هزار تحت درمانی به این منطقه اضافه شود.

در حوزه گردشگری نیز پیش بینی شده است که طی یک برنامه 5 ساله 40 هزار تخت به منطقه اضافه شود که قسمتی از آن بوم گردی و جامعه محلی متولی آن خواهد بود و قسمتی هم به شکل گردشگری کلاسیک خواهد بود.

پروژه های صنعتی منطقه چیست؟ آیا برای این منطقه پروژه صنعتی تعریف شده است و اگر تعریف شده هدف از اجرای این برنامه‌های صنعتی چیست؟ 

گلوردی: به غیر از این موارد بارگذاری تولید 15 میلیون تن فولاد را در منطقه خواهیم داشت که اکنون تولید حدود 7 میلیون تن فولاد در منطقه عملیاتی شده است. همچنین در برنامه صنعتی ما تولید 2 میلیون تن آلومینیوم و 500 هزار تن مس برنامه ریزی شده است. در حال حاضر 40 درصد از 2 پتروپالایشگاه مورد نظر در منطقه ساخته شده است و تا پایان برنامه اول پنج ساله این دو پالایشگاه زیر بار تولید 600 هزار بشکه برای پالایش و پترو خواهند رفت.

* راه‌اندازی 3 فرودگاه در سواحل مکران 

 مواردی که در حوزه صنعت ذکر شده در حد برنامه است یا اجرا شده است؟

گلوردی : برخی از این برنامه‌ها اجرایی شده است. در منطقه مکران 6 مجموعه پتروشیمی ساخته می‌شود که گاز مورد نیاز آن و همچنین لوله نفتی که مورد نیز این پتروپالایشگاه‌ها است، به منطقه  آمده است.

همچنین در منطقه مکران 3 فرودگاه جدید احداث می‌شود که در فرودگاه چابهار با ارتش جمهوری اسلامی ایران توافق شد که زمین بایر ضلع شمالی این فرودگاه در اختیار راه و شهرسازی قرار بگیرد تا قسمت  تجاری فرودگاه ایجاد شود و 2 فرودگاه دیگر در لیردف و کوه مبارک ایجاد می‌شود تا این 3 قطب بزرگ صنعتی و خدماتی از ترابری هوایی بهره مند شود.

با اجرای فاز دو بندر چابهار امکان پهلو‌گیری کشتی‌ها با ظرفیت 320 هزار تن فراهم می‌شود، همچنین کارهای مطالعاتی ایجاد دو بندر جدید لیردف و کوه مبارک آغاز شده که امیدواریم ایجاد این دو بندر در اواخر امسال در کرانه دریای عمان  آغاز شود. ضمن اینکه در منطقه مکران در حال حاضر یک جاده ترانزیتی قرار دارد که 2 جاده به آن اضافه خواهد شد که یکی جاده ساحلی و دیگری جاده بالای جاده ساحلی است که عمق نفوذ پذیری منطقه را زیاد خواهد کرد.

تمام برنامه های ذکر شده مربوط به فاز اول پنج ساله است. 2 برنامه 5 ساله دیگر در منطقه اجرایی خواهد شد که البته برنامه دوم و سوم پنج ساله با توجه به پیشرفت برنامه اول در زمینه به دست آوردن بازارهای جهانی طراحی می شود. از آنجا که پروژه های این منطقه با نگاه ارز آوری برای کشور طراحی شده است، لذا باید بررسی در این باره صورت گیرد تا بدانیم علاقه مندی برای سرمایه‌گذاری در چه حوزه‌هایی در منطقه وجود داشته است و بازار به چه سمتی حرکت کرده و آنگاه برنامه‌های بعدی را براساس آن تغییر دهیم.

زیرساخت‌ها برای آغاز برنامه 5 ساله اول فراهم است؟ چه زمانی برنامه اول توسعه سواحل مکران آغاز می‌شود؟ زیرساخت‌ها برای آغاز برنامه‌ها فراهم است و چقدر سرمایه برای توسعه سواحل مکران نیاز است؟ 

گلوردی: برای فراهم شدن زیرساخت‌های برنامه اول 5 ساله توسعه سواحل مکران از جمله ریل، جاده، آب و برق انتظار است که دولت جمهوری اسلامی ایران سرمایه‌گذاری کند، اما بخش‌ خصوصی نیز می‌تواند در بقیه بخش‌های سرمایه‌گذاری مانند فرودگاه و بندر کمک کند.

برای فراهم سازی زیرساخت‌ها، سازمان همکاری می‌کنند و برای تامین اعتبار مورد نیاز قول های مساعدی داشته‌ایم، ضمن اینکه روش‌هایی را به عنوان تامین منابع پیشنهاد کرده‌ایم که امیدواریم پیشنهادهایی که به صورت شفاهی و بعضا کتبی توسط مقامات مورد تایید قرار گرفته، اجرایی شود تا بتوانیم به اهداف مورد نظر دست یابیم.

* نیاز به سرمایه 9 میلیارد دلاری برای زیرساخت‌های سواحل مکران 

ساخت زیرساخت های سواحل مکران به 9 میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد که بخشی از این بودجه را شاید بتوان از طریق بخش خصوصی و بخشی را از طریق دولت تامین کرد، اما مجموع هزینه بارگذاری صنایع مختلف در برنامه 5 ساله اول توسعه مکران حدود 80 میلیارد دلار است که برنامه ما بارگذاری این صنایع در منطقه توسط بخش خصوصی است. ضمن اینکه برنامه  ما در منطقه سواحل مکران با نگاه صادرات محور طراحی شده و هدف ما این است که بخش خصوصی در این منطقه محصولی را تولید کند که صادرات داشته باشد.

به همین جهت در برنامه پنج ساله اول ما تشکیل 5 شهرک صنعتی در دستور کار قرار دارد که شهرک‌های صنعتی ما متفاوت با شهرک های صنعتی موجود است. بطوریکه در یک از شهرکهای صنعتی مورد نظر 4 صنعت بزرگ بارگذاری شده است که نزدیک به 3 هزار هکتار است که هزار هکتار از آن را یک پالایشگاه 300 هزار بشکه‌ای تشکیل می دهد که اکنون نیز ساخت حدود 40 درصد آن پیشرفت داشته است.

همچنین برای تولید 2 هزار و 500 مگاوات برق خورشیدی برنامه ریزی کرده ایم که برای تولید هزار مگاوات از آن یک سرمایه‌گذار اعلام آمادگی کرده است و در حال مذاکره با آن هستیم.

* تولید خودروی برقی در سواحل مکران

‌فارس: با توجه به نیاز صنایع مختلف در کشور آیا تولیدات برق نیز در این منطقه صادراتی خواهد بود؟ 

گلوردی: اول بگویم که در حوزه تولید خودروهای برقی نیز برنامه‌ریزی ما تولید 250 هزار دستگاه خودرو برقی در منطقه و همچنین 500 هزار موتورسیکلت برقی است که بارگذاری آنها توسط بخش خصوصی در منطقه انجام خواهد شد.

در حال حاضر 2 مجموعه در منطقه سواحل مکران در حال ایجاد نیروگاه برق حرارتی هستند و یک مجموعه نیز در حال ساخت نیروگاه برق خورشیدی است لذا با صنایع مختلف جلساتی برگزار کرده ایم تا در صورت نیاز برقشان را از این نیروگاه با قیمت جهانی خریداری کنند و آنها نیز با قیمت جهانی محصول صادرکنند. بنابراین ما در تولیدات این منطقه تصدی گری دولتی را کم می کنیم.

یکی از اهداف وزارت صمت تولید خودروی برقی برای مصرف داخلی است در صورتی که این پروژه محقق شود مصرف آن داخلی است یا اینکه این تولیدات صادر می شود؟ 

گلوردی: همانطور که بیان شد، هدف ما ایجاد پروژه های صادرات محور در منطقه است در خصوص تولید خودروی برقی در منطقه سواحل مکران چشم انداز ما صادراتی است اما اگر قرار باشد تولیدات این منطقه از جمله خودروهای برقی به مصرف داخلی برسند باز هم باید به قیمت جهانی عرضه شود و لذا ما به سرمایه گذار تکلیف نمی‌کنیم که تولیداتش برای مصرف داخلی باشد.

هدف ما  از ایجاد صنایع مختلف در این منطقه تولید ثروت برای کشور است، بنابراین براساس تکلیفی که رئیس جمهور بر عهده مکران نهاده است باید در این منطقه فرآیندهای صادرات محور را ایجاد کنیم.

البته برخی از تولیدات ما مانند سیمان در این منطقه صادراتی نخواهد بود، زیرا با توجه به  برنامه ریزی برای ایجاد شهرهای جدید قطعا نیازمند ساخت و ساز در منطقه هستیم ضمن اینکه در این منطقه در حال حاضر کارخانه سیمان وجود ندارد. برنامه ما ایجاد 4 کارخانه تولید سیمان با ظرفیت تولید 15 میلیون تن در منطقه است که در حال حاضر مذاکراتی برای ایجاد یکی از این کارخانه‌ها در منطقه آغاز شده است. بنابراین با توجه به نیاز منطقه به سیمان تا 5 سال آینده صادرات سیمان از تولیدات منطقه مکران نخواهیم داشت.

لطفا در رابطه با سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه مکران نیز توضیحاتی بفرمایید، آیا برای پروژه‌هایی که به آن اشاره کردید، امکان جذب سرمایه گذاری خارجی وجود دارد؟ 

گلوردی: بله تمایل برای سرمایه گذاری خارجی در سواحل مکران وجود دارد و طی روزهای گذشته نیز مذاکراتی با تعدادی از سرمایه‌گذاران خارجی که متقاضی سرمایه‌گذاری در این منطقه بودند را داشتیم. با توجه به اینکه قرار نیست سرمایه‌گذار خارجی در این منطقه محصولش را بفروشد، لذا تمایل برای سرمایه‌گذاری خارجی در این منطقه وجود دارد.

کشورهای چین و روسیه متمایل به سرمایه گذاری در حوزه صنعتی و مواد معدنی در منطقه مکران هستند و کشورهای همسایه و همچنین کشور هند علاقمند به سرمایه‌گذاری در حوزه حمل و نقل وترانزیت کالا در این منطقه هستند.

 تحقق فاز اول توسعه سواحل مکران برای کشور به لحاظ مالی چه آورده ای دارد؟ ضمن اینکه این تغییرات در منطقه ممکن است نگرانی‌هایی برای مردم منطقه ایجاد کند که نتوانند به روال زندگی سنتی و عادی خود در این منطقه ادامه دهند، ایجاد این طرح ها چه مزایایی برای مردم منطقه دارد؟ 

گلوردی: براساس برآوردها و محاسبات پیش بینی کرده ایم که در پایان برنامه پنج ساله 5 درصد تولید ناخالص داخلی را در این این منطقه برای کشور تولید کنیم، ضمن اینکه همین الان هم مردم منطقه از اجرای طرح‌های توسعه مکران بهره مند هستند.

یکی از کارهای  صنایع بزرگ فعال در منطقه سواحل مکران پیوست اجتماعی است. بطوری که سرمایه گذاران را ملزم کرده ایم که در حوزه های مختلف از جمله برق، جوشکاری، تاسیسات، لوله کشی جوانان راغب را آموزش دهند و همین افراد را در به کارگیرند.

ضمن اینکه در دانشگاه های سیستان و بلوچستان و چابهار نیروهایی را پرورش می‌دهند که مورد نیاز صنایع منطقه است و از طرفی بسیاری از امتیازات  از جمله واگذاری زمین و صدور مجوز را در شرایط یکسان در حوزه‌های شیلات، کشاورزی، صیادی، خدمات عمومی و … به مردم منطقه برنامه ریزی شده است. این تسهیلات باعث می شود که مردم از توسعه منطقه بهره مند شود و از طرفی ایجاد زیرساخت ها در منطقه از جمله آب، برق، جاده، ایجاد بندر، فرودگاه، راه آهن، مراکز فرهنگی و ورزشی  به صورت اتوماتیک مردم را بهره مند می‌کند و سطح رفاه عمومی را افزایش می‌دهد.

 پس از تحقق برنامه اول پنج ساله در این منطقه چقدر اشتغال زایی خواهیم داشت؟

گلوردی: با توجه به حجم مولدسازی که در منطقه صورت خواهد گرفت، ما نگران کمبود نیروی کار در منطقه هستیم و به همین جهت پیش بینی کرده‌ایم که جمعیت این منطقه که اکنون 850 هزار نفر است در 5 سال آینده به 2.5 میلیون نفر افزایش یابد و این افزایش جمعیت براساس اشتغال برنامه‌ریزی شده است.