در سال‌های گذشته مطالبات نیروهای پیمانکاری صنعت نفت همواره یکی از موضوعات مهم در حوزه نیروی انسانی این صنعت بوده است. در این بین خودکشی «عمران روشنی مقدم» از کارکنان شرکت پیمانکاری مؤسسه «نظم آفرینان ایمان» در محدوده چاه نفتی شماره ۱۹ به وضوح صدای تضییع حقوق نیروهای پیمانکاری وزارت نفت را به گوش همه مردم ایران رساند.
در صنعت نفت، شرکت‌های چهارگانه به خصوص شرکت ملی نفت تعدادی از پروژه‌های خود را به صورت پیمانکاری انجام می‌دهند، بدین صورت شرکت‌های پیمانکار برای پیمانکاری در یک پروژه در مناقصه شرکت میکنند و شرکت برنده به عنوان پیمانکار پروژه با شرکت ملی نفت به عنوان کارفرما وارد مرحله انعقاد قرارداد می‌شوند. شرکت پیمانکار برای انجام پروژه نیاز به نیروی انسانی دارد که به آنها نیروهای پیمانکاری صنعت نفت گفته می‌شود.
متاسفانه در سال‌های گذشته در سایه فقدان نظارت معاونت منابع انسانی وزارت نفت و شرکت ملی نفت پایمال کردن حقوق نیروهای پیمانکاری توسط شرکت‌های پیمانکار رشد چشمگیری داشته است. در این بین عمران روشنی مقدم تنها نمونه‌‌ای از ده‌ها و شاید صدها مورد از نیروهای پیمانکاری بود که در سالیان اخیر اقدام به خودکشی و خودسوزی کرده‌اند.
اما با وجود همه این اتفاقات، ظاهرا سیاست مدیران فعلی وزارت نفت و شرکت ملی نفت همچنان بر صدور ابلاغیه‌های نمایشی و ابراز همدردی با این کارگرها محدود می‌شود و هنوز اقدامی جدی برای برخورد با پیمانکاران متخلف در دستور کار قرار نگرفته است. آخرین مدل از این نوع اقدامات نیز دستورات مسعود کرباسیان مدیرعامل شرکت ملی نفت بوده است. وی در ابلاغیه‌ای تکالیف قانونی شرکت‌ها در قبال نیروهای پیمانکار شرکت نفت را تعیین کرد اما ضمانت اجرای این تکالیف هنوز معلوم نیست.
یعنی در این ابلاغیه ضمانت اجرای این دستورات لحاظ نشده و صرفا به این نکته اشاره شده است که «سازوکار الزام‌آور موضوعاتی چون پرداخت حقوق کارکنان پیمانکاری تا پنجم هر ماه توسط شرکت‌ها و مدیریت‌ها در قراردادها پیش‌بینی و لحاظ گردد». در نتیجه به نظر می‌رسد این ابلاغیه‌ها و مصوبه‌ها بیشتر جنبه تبلیغی داشته و بدون ضمانت اجرایی صادر شده‌اند.
* شرکت‌های پیمانکار وزارت نفت چه بلایی بر سر کارگران می‌آورند؟
در روزهایی که دستورات و ابلاغیه‌های بدون ضمانت اجرای وزارت نفت برای حمایت از نیروهای پیمانکاری صادر می‌شود لازم است که رسانه‌های رسمی کشور صدای این کارگران برای حل مشکلات آنها و به خط کردن نهادهای مسئول برای نظارت بر عملکرد شرکت‌های پیمانکار باشند. در این راستا تعدادی از کارگران شرکت‌های پیمانکاری صنعت نفت کشور در گفتگو با فارس به شرح بدرفتاری و تضییع حقوق کارگران توسط شرکت‌های پیمانکار پرداخته‌اند.
کارگر شماره 1 – سلام. ما با یک شرکت پیمانکاری در آبادان کار می‌کنیم. این شرکت پایه سنوات را در حقوق کارگرها پرداخت نمیکند و همچنین پول غذا را کمتر از حد معمول در نظر می‌گیرد. همیشه با شرکت درباره تعیین میزان پایه حقوق درگیری داریم. الان چند روز از ماه جدید میگذرد ولی هنوز حقوق ماه قبل‌مان را پرداخت نکرده‌ایم. همچنین شرکت فقط حق بیمه ماه فروردین را به بیمه پرداخت کرده است.
کارگر شماره 2 – سلام. من در شرکت نفت فلات قاره کار میکنم و نیروی پیمانکاری یک شرکت ثبت شده در تهران بودم. قرارداد ما با این شرکت دی‌ماه سال گذشته تمام شده است ولی هنوز با نیروها تسویه حساب نکرده است. از این شرکت شکایت هم کردیم اما دستمان به جایی نمیرسد. خواهش میکنم اگر ارتباطی با وزارت نفت دارید پیگیری کنید تا چنین کسانی نتوانند به این راحتی حق کارگر را پایمال کنند.
کارگر شماره 3 – با سلام. به اطلاع میرساند که یک شرکت پیمانکاری استان فارس در شرکت نفت و گاز زاگرس جنوبی حقوق خرداد ماه را پرداخت نمیکند و اصرار دارد که ابتدا باید نفت مرکزی به حساب این شرکت پول واریز کند تا حقوق ما را هم بدهد. اما این شرکت تا 3 ماه جلوتر منابع مالی را قبلا دریافت کرده است و معلوم نیست چرا به ما کارگران فشار می‌آورد. درباره پاداش بهره‌وری هم که نفت مرکزی این شرکت پیمانکاری را موظف به پرداخت کرده است اما از این کار سرباز می‌زند، اصلا هم جوابگو نیستند.
کارگر شماره 4 – با سلام. ما از نیروهای تاسیسات پیمانکاری سازمان منطقه ویژه عسلویه هستیم خواهش میکنم صدای ما را به گوش مسئولان برسانید. اصلا حقوق کارگر رعایت نمی‌شود. ۱-حقوق فروردین ماه بر اساس سال ۹۸ پرداخت شده و تا کنون هم مابه‌التفاوتش پرداخت نشده است. ۲-با توجه به گذشت بیش از ۳ ماه از سال ۹۹ هنوز پاداش بهره وری سه ماهه آخر سال ۹۸ به بهانه بالا زدن برآورد در پیمان پرداخت نشده است؛ در صورتی که نیروهای رسمی و قرارداد مستقیم خیلی وقت است که دریافت کرده‌اند. ۳-با توجه به دستور وزارت نفت و حتی مدیر عامل سازمان منطقه ویژه، حقوق‌ها به موقع و یکجا با سایر همکاران نفتی پرداخت نمی‌شود.
کارگر شماره 5 – سلام. یکی از شرکت‌های پیمانکاری در استان کردستان شهرستان قروه، امسال طرح طبقه‌بندی مشاغل را اجرا نکرده است. با توجه به فیش‌های حقوقی سایر شرکت‌ها، این شرکت حقوق را هم کم پرداخت میکند و هم دیر پرداخت میکند. حق شیفت و پول غذا و پول ایاب و ذهاب و جمعه کاری و پول لباس را هم یکسال است دریافت نکرده‌ایم. حق بیمه ما را هم پرداخت نمیکند. با توجه به بی‌اطلاعی اداره کار و بی‌لیاقتی مسولین اداره گاز شهر و استان این شرکت دارد در حق ما ظلم میکند.
کارگر شماره 6 – باسلام. ما نیروهای پیمانکاری یک شرکت پیمانکاری در خوزستان در واحد تعمیرات خودرهای سنگین و نیمه‌سنگین ترابری شرکت نفت اهواز هستیم و چندین ماه است حقوقمان با تاًخیر 2 یا 3 هفته‌ای پرداخت می‌شود و ماه قبل با 27 روز تاخیر واریز شده و از آبان 98 طبق قراداد جدیدی که بسته شده هیچگونه البسه و پوتین و الخ به ما داده نمی‌شود. از اسفندماه هم که ویروس کرونا شیوع پیدا کرده است، برای دریافت ماسک و دستکش خیلی پیگیری کردیم اما دریغ از یک بار کمک.
کلا هر زمان با پیمانکار درباره کم بودن حقوقمان تماس می‌گیریم میگویند در مناقصه اشتباها هزینه را کم اعلام کردند و الان پولی برای پرداخت به ما ندارند. آیا ما مقصر هستیم که ایشان و حسابدارشان درست محاسبه نکرده‌اند. به هرکسی هم که فکر کنید تماس گرفتیم و برای حل مشکلاتمان پیگیر شدیم ولی به هیچ نتیجه‌ای نرسیدیم. الان 9 روز از ماه تیر گذشته و میگویند پول نداریم که به کارگرها پرداخت کنیم و از پاداش هم خبری نیست.
کارگر شماره 7 – با سلام. ما در یک شرکت پیمانکاری در گیلان کار می‌کنیم. بنده از گازبانان استان گیلان هستم. این شرکت در بدعهدی و پرداخت با تاخیر مطالبات و تهیه لوازم و لباس‌های نامرغوب در گاز گیلان شناخته شده است، اما در مناقصه مشخص نیست به چه ترتیبی پیروز می‌شود اما کارنامه بد این شرکت با یک پرس‌وجوی ساده در گاز گیلان مشخص می‌شود.
کارگر شماره 8 – با سلام خدمت شما. ما جمعی از نیروهای تعمیرات نت یک شرکت پیمانکاری هستیم که این شرکت پیمانکار شرکت ملی حفاری ایران است. متاسفانه چند سالی است پیمانکاری داریم که هیچ تعهدی نسبت به قراردادش ندارد. نزدیک به سه سال است نه لباس گرفتیم نه کفش و این‌ها را از جیب خودمان پرداخت می‌کنیم. مدیران شرکت حفاری هم پشت پیمانکار هستند. صدای کارگران زحمت کش صنعت حفاری به جایی نمیرسد و کسی هم دلسوزشان نیست. چرا حقوق ما مثل نیروهای قراردادی و رسمی نباید به موقع پرداخت شود؟ پس عدالت چه می‌شود. من از شما بزرگواران و دلسوزان این رسانه خواهش میکنم صدای ما کارگران پیمانکاری را به گوش مسؤلان بالادست برسانید.
کارگر شماره 9 – سلام. پرسنل امور ورزش مناطق نفت‌خیز جنوب در یک شرکت پیمانکاری خوزستان، متاسفانه در یک سال و نیم گذشته حقوق خود را با تاخیر فراوان دریافت میکنند و عجیب‌تر اینکه حق بیمه ما نیز با تاخیر پرداخت می‌شود. ما تاکنون دو نامه به رییس امور ورزش، یک نامه به مدیر منابع انسانی(آقای بارانی) و یک نامه هم به اداره بازرسی نوشتیم که متاسفانه تا کنون نتیجه‌ای نگرفتیم. این شرکت یکی از پیمانکاران بد حساب شرکت نفت است.
کارگر شماره 10 – سلام خسته نباشید. ما کارکنان یک شرکت پیمانکاری در رفسنجان هستیم که این شرکت پیمانکار شرکت گاز استان کردستان ناحیه سقز است. متأسفانه از مهرماه سال گذشته با سر کار آمدن این پیمانکار اوضاع کاری و حقوقی‌مان به شدت افتضاح شده است. این پیمانکار هیچ وقت سر وقت حقوق‌ها را واریز نمیکند و اگر خیلی شاهکار کنند حقوق‌ها تا دهم تا چهاردهم ماه واریز می‌شود. اصلا معلوم نیست این شرکت به کجا وصل است. دریغ از یک جریمه و توبیخ توسط کارفرما (شرکت گاز). این پیمانکار هر طور دوست دارد به حقوق ما تعرض میکند و هر ماه به بهانه‌های واهی نفرات را تعدیل میکند.
کارگر شماره 11 – سلام وقت بخیر. یک شرکت پیمانکاری در جزیره سیری (پالایشگاه NGL) همیشه پرداخت حقوق را تا بعد از ۱۲ هر ماه به تعویق می‌اندازد. ماه قبلی ۲۱ ام حقوق گرفتیم این ماه هم هنوز حقوقی دریافت نکرده‌ایم. لطفا پیگیری کنید تا مشکل ما حل شود. وضعیت حقوق بنده و همکاران با توجه به سوابق کاری و مدارک تحصیلی اصلا جالب نیست.
همانطور که اشاره شد به دلیل عدم نظارت معاونت منابع انسانی وزارت نفت و شرکت ملی نفت بر رفتار و عمکرد پیمانکاران، این شرکت‌ها به صورت سلیقه‌ای با نیروهای پیمانکاری برخورد کرده و حقوق اولیه این کارکنان را به راحتی تضییع میکنند.
* پیمانکاران کی و چطور وارد صنعت نفت شدند؟
سابقه حضور نیروهای پیمانکار در صنعت نفت به دوران اول مسئولیت بیژن زنگنه در وزارت نفت برمی‌گردد. در این دوران در راستای ابلاغیه دولت مبنی بر کوچک‌سازی دستگاه‌های اجرایی، سیاست‌های برون‌سپاری و انجام پروژه‌ها به صورت پیمانکاری در وزارت نفت مورد پیگیری قرار گرفت. قبل از این اقدام تمامی پروژه‌ها و فعالیت‌ها توسط بدنه رسمی و حجیم وزارت نفت انجام می‌شد. به بیان دیگر تمامی شاغلین فعال در صنعت نفت کشور، کارمندان رسمی بودند و به تعداد کارها در وزارت نفت، پست سازمانی تعریف شده بود.
اما در سال 76 سیاست کوچک‌سازی وزارت نفت با ابلاغ کد 23 توسط بیژن زنگنه و ترغیب کارکنان به بارنشستگی پیش از موعد در اواخر دهه هفتاد پیگیری شد. طبق این ابلاغیه سمت‌های سازمانی مربوط به خدماتی که وزارت نفت می‌تواند از بخش خصوصی تامین کند باید ترخیص می‌شدند. در نتیجه سیاست بازنشستگی پیش از موعد برای ترخیص نیروهای واحدهای خدماتی در وزارت نفت در دستور کار قرار گرفت. با این اقدام بسیاری از کارها و پروژه‌های وزارت نفت به صورت پیمانکاری به بخش خصوصی سپرده شد و برای نخستین بار ادبیات نیروی پیمانکاری وارد واژگان صنعت نفت کشور شد.
در این راستا شرکت‌های پیمانکار موظف هستند که حقوق نیروهای پیمانکاری را در چارچوب قانون کار پرداخت کنند و وزارت نفت و شرکت ملی نفت نیز ضرورت دارد به عنوان کارفرما بر عملکرد این شرکت‌های پیمانکار در برخورد با نیروهای پیمانکاری نظارت و کنترل لازم را داشته باشند.
