یکی از پر بازدیدترین اخبار حوزه اقتصادی در هفته گذشته به خبری پیرامون رایگان شدن هزینه برق 30 میلیون ایرانی تعلق داشت. خبری که از زبان رئیس جمهور عنوان شد و وزیر نیرو نیز با ارائه کلیاتی از آن، تشریح جزئیات را به آینده واگذار کرد.
به استناد کلیات مطرح شده در ارتباط با رایگان شدن هزینه برق برای مشترکان کم مصرف، قرار است، هزینه برق آن دسته از مشترکان خانگی که میزان مصرف ماهیانه انرژی برق آن‌ها زیر الگوی مصرف تعیین شده می‌گیرد، ذیل عنوان طرح برق امید رایگان خواهد شود.
پس از طرح این خبر و رسانه‌ای شدن آن موج ابهامات ایجاد شده برای کارشناسان به سوی طرح برق امید روانه شد. یکی از اساسی‌ترین ابهامات مطرح شده از سوی کارشناسان، مسئله توجیه اقتصادی این طرح است. اهمیت این بحث از آن سو مشخص می‌شود که بدانیم صنعت برق کشور به واسطه نوع تعیین قیمت خرید و فروش این انرژی با پدیده زیان انباشه مواجه است.
در حقیقت هزینه تمام شده تولید برق در کشور با احتساب هزینه انرژی بیش از 4 برابر هزینه فروش این کالا است و همین امر شرایط را برای نیروگاه‌های خصوصی و دولتی برق کشور دشوار ساخته است.
در همین زمینه، رضا اردکانیان، وزیر نیرو در ارتباط با موارد اختصاص یافته به بحث توجیه اقتصادی طرح برق امید، اظهار داشت:« منابع مالی طرح برق امید از محل صرفه‌جویی‌های صورت گرفته به منظور تولید برق برای پوشش پیک مصرف در هر سال تامین خواهد شد.»
وزیر نیرو ضمن اشاره به ارائه جزئیات طرح برق امید در آینده، تصریح کرد:« با توجه به اینکه نیاز است، این طرح به طور شفاف برای مردم بیان شود، لذا از فرصت 2 ماهه به این منظور استفاده خواهد شد.»
با وجود گذر 12 روز از وعده وزیر نیرو مبنی بر ارئه جزئیات طرح برق امید، هنوز گزارشی در اتباط با توجیه اقتصادی و منابع مالی مد نظر برای این طرح عنوان نشده است. از همین رو تصمیم گرفتیم با توجه به جزئیات منتشر شده در ارتباط با این طرح، نسبت به درآمدها و هزینه‌های طرح برق امید اقدام کرده و نسبت به مقایسه ارقام به دست آمده اقدام کنیم. لازم به تاکید است کلیه آمارهای مطرح شده در ادامه گزارش به استناد اظهارات متولیان این طرح و آمار رسمی صنعت برق کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
*هزینه 816 میلیاردی دولت به منظور اجرای طرح برق امید
به منظور بررسی اقتصادی طرح برق امید ابتدا به محاسبه هزینه‌های ایجاد شده توسط این طرح برای وزارت نیرو می‌پردازیم. در این مسیر توجه به این نکته ضروری است که تنها منبع هزینه ساز این طرح مرتبط با رایگان شدن برق 30 میلیون نفر است که پیش از این اقدام به پرداخت هزینه برق خود می‌کردند.
قبل از هرگونه محاسبه در این بخش ابتدا توجه شما را به اظهارات دو تن از مقامات شرکت توانیر جلب می‌کنم. در همین رابطه، محمدحسن متولی زاده، مدیرعامل شرکت توانیر در بیان آمار مرتبط با هزینه‌های تمام شده تولید برق در کشور و همچنین هزینه فروش آن گفت:« دولت بابت تولید برق باید یارانه بپردازد، زیرا در حالی که قیمت تمام شده برق بدون احتساب هزینه سوخت، ۱۵۰ تومان و با احتساب هزینه سوخت بیش از ۳۵۰ است، میانگین دریافتی ما از مشترکان بابت هرکیلووات ساعت برق مصرفی تنها حدود ۸۰ تومان است.»
از سوی دیگر، مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور، در بیان آمار مرتبط با تعداد مشترکان مشمول طرح برق امید، گفت:« براساس آمارها ۸.۵ میلیون مشترک خانگی در گروه کم مصرف‌ها و ۴.۵ میلیون نیز جزو مشترکان پرمصرف قرار دارند و الباقی مشترکانی هستند که در گروه خوش مصرف‌ها تقسیم بندی می‌شوند. این طرح فرصت مناسبی برای همه مشترکان ایجاد می‌کند که مصرفشان را کم کنند و از تخفیف صد درصدی بهای برق برخوردار شوند.»
به منظور محاسبه هزینه‌های ایجاد شده توسط طرح برق امید، علاوه بر دانستن تعداد مشترکان کم مصرف بخش خانگی و همچنین قیمت میانگین فروش برق به این مشترکان، نیاز به دانستن میانگین مصرف برق مشترکان کم مصرف وجود دارد. برای مشخص کردن این آمار به سراغ تصویب‌نامه هیئت وزیران در ارتباط با این طرح می‌رویم. در این تصویب نامه میزان الگوی مصرف مشترکان مشمول برق رایگان عنوان شد. بر همین اساس برای ادامه این محاسبات و تعیین حداقلی هزینه مصرف برق 100 کیلوات ساعت در ماه را برای همه مشترکان کم مصرف اعمال می‌کنیم.
بر این اساس در شرایطی که عدد 8.5 میلیون مشترک را در میزان مصرف برق میانگین هر مشترک یعنی 100 کیلوات ساعت در ماه ضرب کنیم، میزان مصرف ماهانه برق این مشترکان معادل 850 میلیون کیلوات و در سال معادل 10 میلیارد و 200 میلیون محاسبه می‌شود.
به استناد صحبت‌های مدیرعامل توانیر هزینه فروش هر کیلوات ساعت انرژی برق به مردم معادل 80 تومان است. بدین ترتیب هزینه مصرف برق مشترکانی که در طرح امید مشمول تخفیف 100 درصدی می‌شوند، معادل 816 میلیارد تومان است که این مبلغ جزء هزینه های طرح برق امید برای دولت به حساب می‌آید.
*درآمد 5973 میلیارد تومانی دولت از محل صرفه جویی و افزایش تعرفه برق پر مصرف‌ها
پس از محاسبه هزینه طرح برق امید می‌بایست نسبت به محاسبه درآمدهای این طرح با رویکرد محاسبه حداکثر درآمد اقدام کرد تا امکان بررسی اقتصادی طرح فراهم شود.
به استناد جزئیات مطرح شده از این طرح، درآمدهای طرح برق امید از 2 محل صرفه جویی 10 درصدی انرژی بخش خانگی و همچنین افزایش 10 درصدی قیمت انرژی پر مصرف‌ها تامین خواهد شد. در همین راستا ابتدا به محاسبه درآمد ناشی از صرفه جویی 10 درصدی در مصرف برق خانگی می‌پردازیم.
مطابق اطلاعات بدست آمده از آمارنامه تفضیلی صنعت برق کشور، میزان مصرف برق بخش خانگی در سال 98 معادل 89205 میلیون کیلووات ساعت بوده است.
در این شرایط صرفه جویی 10 درصدی در مصرف انرژی برق زمینه بی‌نیازی از تولید 8920 میلیون کیلوات ساعت انرژی را فراهم می‌کند. اگر هزینه تولید هر کیلووات ساعت انرژی برق با احتساب هزینه سوخت معادل 350 تومان محاسبه شود، این صرفه جویی ایجاد شده منجر به درآمد 3122 میلیاری دولت می‌شود.
از سوی دیگر مطابق تصویب نامه هیئت وزیران افزایش 10 درصدی هزینه برق مشترکین پر مصرف نیز یکی دیگر از محل‌های درآمد دولت تلقی می‌شود که مطابق شیوه محاسبه یاد شده و با درنظر گرفتن میانگین مصرف 600 کیلووات ساعتی در هر ماه برای 4.5 میلیون مشترک پر مصرف، زمینه ایجاد درآمد 2851 میلیارد تومانی را فراهم خواهد کرد.
*سود قابل توجه دولت از رایگان کردن هزینه برق 30 میلیون ایرانی
توجه به آمارها و محاسبات مطرح شده مشخص کننده این است که طرح برق امید از دو محل صرفه جویی و افزایش هزینه برق پر مصرف‌ها منجر به کسب درآمد 5973 میلیاردی در هر سال برای دولت می‌شود.
حال بار دیگر به هزینه‌های 816 میلیاردتومانی ایجاد شده توسط این طرح به واسطه رایگان شدن برق 30 میلیون مشترک اشاره می‌کنیم. اختلاف بین رقم درآمد و هزینه طرح برق امید مشخص کننده این امر است که دولت با پیشنهاد وزیر نیرو با یک تیر دو نشان را هدف می‌گیرد و علاوه بر رایگان شدن هزینه برق 8.5 میلیون مشترک کم مصرف و صرفه جویی در مصرف این انرژی مهم، زمینه کسب 5157 میلیارد تومان درآمد در هرسال را برای خود فراهم می‌کند.
