بخش تعاون یکی از ارکان مهم اقتصاد کشور به شمار می‌رود که در اصول ۴۳ و ۴۴ قانون اساسی به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصاد مورد اشاره قرار گرفته است. بخش تعاون از ظرفیت‌های اجتماعی و اقتصادی بالایی برخوردار است و به دلیل کارکردها و ویژگی‌های ممتاز خود در رشد اقتصادی، تجمیع سرمایه‌های خرد مردمی، ایجاد اشتغال پایدار و تولید ناخالص داخلی سهم بسزایی دارد.
تعاونی‌ها بنگاه‌هایی هستند که موجب شناسایی بازارهای هدف صادراتی و توسعه صادرات کشور می‌شوند. امروز بخش اعظمی از صادرات غیرنفتی ایران اعم از خاویار، پسته، زعفران و فرش مرهون تلاش تعاونی‌هاست. در این بین از نقش تعاونی‌های مرزنشین نیز نباید غافل بود چرا که تعاونی‌های مرزنشینان در زمینه صادرات انواع محصولات غذایی، صنعتی، خشکبار، ادویه‌جات، گیاهان دارویی، صنایع دستی، صنایع معدنی، برنج و چای و روغن نقش آفرین هستند.
به اعتقاد کارشناسان با توجه به ظرفیت‌های بالای تعاونی‌ها به ویژه در حوزه صادرات و شرایط اقتصادی کشور لازم است بیش از پیش از توانمندی‌های صادراتی بخش تعاون در کشور استفاده شود.
در همین راستا حامد ویس کرمی – معاون امور تعاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در هفته تعاون از برنامه‌ریزی برای افزایش ۲۰ درصدی صادرات تعاونی‌ها خبر داده و گفته است: امسال برای افزایش صادرات تعاونی‌ها رشد ۲۰ درصدی را نسبت به سال گذشته درنظر گرفته‌ایم و امیدواریم که به رقم ۲ میلیارد دلار حجم ریالی صادرات تعاونی‌ها در سال جاری دست پیدا کنیم.
وی افزود: با تلاش‌های صورت گرفته در سال ۱۴۰۲ توانستیم رشد ۱۵ درصدی در حجم صادرات تعاونی‌ها را محقق کنیم به نحوی که امروز حجم صادرات شبکه تعاون در کشور ۳.۵ درصد است.
آنطور که معاون وزیر تعاون گفته از مجموع ۱۰۴ هزار تعاونی فعال در کشور ۳۹ درصد متعلق به بخش صنعت، ۳۷ درصد بخش کشاورزی و مابقی مربوط به بخش خدمات هستند.
طبق آمارها سال گذشته صادرات تعاونی‌ها از مرز ۱.۷ میلیارد دلار فراتر رفته و میزان صادرات بخش تعاون رشد ۲۹ درصدی داشته است. به اذعان گمرک ایران صادرات غیرنفتی تعاونی‌ها در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ از رشد ۲۰ درصدی برخوردار بوده است.
خوشبختانه در سه سال دولت سیزدهم برنامه توسعه صادرات غیرنفتی سرعت گرفت و بازارهای جدید صادراتی از جمله بازارهای آفریقا برای حضور بنگاه‌های تعاونی فعال شد. صادرات تعاونی‌ها در این مدت رشد ۱۵ درصدی را تجربه کرد و بیش از ۳.۹ میلیارد دلار صادرات در حوزه تولیدات صنعتی و کشاورزی توسط تعاونی‌ها به کشورهای هدف صورت گرفت.
هادی ابوی – فعال تعاونی نقش تعاونی‌ها در صادرات غیرنفتی را مهم ارزیابی کرده و می‌گوید: تعاونی‌ها بستر بسیار مناسبی برای توسعه صادرات محصولات و تولیدات کشور به شمار می‌روند.
وی تعاونی‌های مرزنشینان را خط مقدم صادرات بخش تعاون دانسته و می‌گوید: بسیاری از کالاها مثل فرش و پسته و زعفران توسط تعاونی‌ها خصوصا مرزنشینان به کشورهای همسایه و هدف صادر می‌شود و دولت می‌تواند از شبکه تعاون در امر صادرات غیرنفتی و ارزآوری برای کشور استفاده کند.
ابوی تاکید دارد که تعاون تنها مدل اقتصادی است که مالکیت پول و سرمایه، مدیریت و نظارت در آن به طور کامل در اختیار مردم است، از این رو امیدوار است که در دولت چهاردهم بخش تعاون به جایگاه حقیقی خود دست پیدا کند و از ظرفیت‌های مغفول مانده آن به نحو شایسته استفاده شود.
به گفته این فعال تعاونی در صورتی که اقتصاد کشور به سمت فعالیت‌های تعاونی و مشارکت مردمی برود، بسیاری از مشکلات اساسی کشور از جمله بیکاری و تورم برطرف می‌شود.
در حال حاضر ۷۵ درصد صادرات غیر نفتی ایران به مقصد پنج کشور هدف چین، ترکیه، هند، امارات و عراق است. البته عمده صادرات تعاونی‌ها به ۱۰ کشور ترکیه، روسیه، امارات، قطر، عراق، عمان، افغانستان، پاکستان، ارمنستان و قزاقستان صورت می‌گیرد که نشان از تنوع مقاصد صادراتی تعاونی‌ها همچون تنوع محصولات آنها دارد. تعاونی‌ها برای حضور در بازارهای جهانی انگیزه بالایی دارند از این رو دولت با حمایت و تسهیل‌گری خود می تواند در جهت مانع‌زدایی از مسیر صادراتی تعاونی‌ها گام بردارد.
