بحران انرژی و تغییرات اقلیمی، دو چالش اساسی قرن حاضر محسوب می‌شوند که بسیاری از کشورها را به سمت توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر سوق داده، ایران نیز با معضل ناترازی انرژی و افزایش آلاینده‌های زیست‌محیطی مواجه است. در این راستا، وزارت نیرو اعلام کرده است که تا اوج بار تابستان ۱۴۰۴، ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر کشور به ۳۵۰۰ مگاوات خواهد رسید و هدف‌گذاری تولید ۳۰ هزار مگاوات تا پایان دولت چهاردهم را دنبال می‌کند. اما آیا این برنامه‌ها می‌توانند در کوتاه‌مدت و بلندمدت نیازهای کشور را تأمین کنند؟
وزیر نیرو در سخنانی به ناترازی ۲۰ هزار مگاواتی برق در کشور اشاره کرد که از سال ۱۳۹۸ آغاز شده و تاکنون ادامه دارد. این میزان نشان می‌دهد که ظرفیت تولید برق کشور نتوانسته متناسب با رشد مصرف افزایش یابد. درحالی که کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه تمرکز ویژه‌ای بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر داشته‌اند، سهم این منابع در سبد انرژی ایران همچنان محدود است.
وزارت نیرو اعلام کرده که ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر کشور تا تابستان ۱۴۰۴ به ۳۵۰۰ مگاوات خواهد رسید. درعین‌حال، هدف‌گذاری ۳۰ هزار مگاوات تا پایان دولت چهاردهم، گامی بسیار بلندپروازانه به نظر می‌رسد. این در حالی است که ایران به‌رغم داشتن پتانسیل بالای انرژی‌های خورشیدی و بادی، همچنان در این حوزه عقب‌مانده است.
موانع اصلی در مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
از جمله موانع اصلی در مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توان به عدم جذب سرمایه‌گذاری خارجی اشارخه کرد، یکی از چالش‌های اصلی توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، نیاز به سرمایه‌گذاری کلان است. تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی باعث کاهش ورود سرمایه به این بخش شده است، علاوه بر این فقدان مشوق‌های اقتصادی عامل دیگر عقب ماندگی تجدیدپذیرها است، بخش خصوصی در ایران انگیزه کافی برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر ندارد، چرا که تعرفه‌های خرید تضمینی برق پایین و نامطمئن است.
علاوه بر این بسیاری از نیروگاه‌های تجدیدپذیر در نقاط دورافتاده کشور احداث می‌شوند، اما شبکه انتقال برق توانایی انتقال این انرژی به مراکز مصرف را ندارد. از سوی دیگر یکی از محورهای اصلی سخنان وزیر نیرو، تأثیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و بهبود کیفیت هوا بود. بر اساس آمار ارائه‌شده، میزان دی‌اکسیدکربن در جو زمین از ۲۸۰ ppm در دوره‌های گرم تاریخی به ۴۱۹.۳ ppm در سالهای اخیر افزایش یافته که هشداردهنده است.
طبق اعلام وزارت نیرو، تاکنون با احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر از انتشار ۸۴۱۰ تن گاز گلخانه‌ای جلوگیری شده است. اما با توجه به حجم بالای آلاینده‌های ناشی از نیروگاه‌های فسیلی و مصرف سوخت‌های فسیلی در صنایع، این میزان بسیار اندک است و نیاز به یک تحول اساسی در سیاستگذاریهای انرژی دارد.
راندمان نیروگاه‌های جدید به ۵۵ درصد رسیده است
یکی از مگاپروژه‌های صنعت برق، افزایش راندمان نیروگاه‌ها با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی است. آنطور که گفته شده راندمان نیروگاه‌های جدید به ۵۵ درصد رسیده است. این افزایش راندمان می‌تواند نقش مهمی در کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و افزایش بهره‌وری انرژی ایفا کند. درصورتی که این پروژه‌ها به‌طور کامل اجرا شوند، می‌توان انتظار داشت که علاوه بر کاهش فشار بر شبکه برق، میزان آلاینده‌ها نیز کاهش یابد. البته افزایش راندمان نیروگاه‌ها به‌تنهایی کافی نیست و باید با توسعه هم‌زمان انرژی‌های تجدیدپذیر همراه باشد.
برنامه‌های وزارت نیرو برای افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر و بهبود راندمان نیروگاه‌ها، در صورت اجرا شدن می‌تواند بخشی از مشکلات شبکه برق و محیط‌زیست کشور را کاهش دهد. اما چالش‌های موجود نشان می‌دهد که تحقق این اهداف نیازمند اقدامات عملی بیشتری است.
در این میان می توان راهکارهایی را برای گذر از شرایط فعلی به کار گرفت، دولت باید شرایطی را فراهم کند که سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی انگیزه بیشتری برای ورود به حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر داشته باشند. افزایش تعرفه‌های خرید برق از نیروگاه‌های تجدیدپذیر می‌تواند موجب ورود بخش خصوصی به این حوزه شود. بدون ایجاد شبکه‌های انتقال قوی، تولید برق از منابع تجدیدپذیر تأثیرگذاری مطلوبی نخواهد داشت. همچنین با وجود تحریم‌ها، ایران می‌تواند از طریق قراردادهای دوجانبه و منطقه‌ای، دانش فنی و فناوری‌های نوین را به کشور وارد کند.
در نهایت، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها یک ضرورت برای تأمین برق کشور است، بلکه می‌تواند تأثیر مثبتی بر کیفیت هوا و کاهش تغییرات اقلیمی داشته باشد. اما اجرای موفق این سیاست‌ها، نیازمند یک نقشه راه دقیق و تأمین منابع مالی و فنی کافی است.
