ایران یکی از بزرگترین دارنده ذخایر نفت و گاز در جهان است. از سوی دیگر کشورمان یکی از بزرگترین ظرفیت‌های پالایشی در این حوزه نیز به شمار می‌رود و در حال حاضر با وجود ۱۰ پالایشگاه نفت و میعانات گازی، روزانه بیش از ۲.۲ میلیون بشکه نفت خام و میعانات را پالایش کرده و به فرآورده‌های باارزش‌تری تبدیل می‌کند.
این ۱۰ پالایشگاه روزانه حدود ۱۱۰ میلیون لیتر گازوئیل تولید می‌کنند و آنگونه که مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفته، ظرفیت تولید بنزین را نیز به ۱۱۵ میلیون لیتر در روز رسانده‌اند.
جلیل سالاری با تاکید این نکته ادامه داد که تنها توجه به افزایش کمی تولید فرآورده‌های نفتی مهم نبوده و در دولت سیزدهم تلاش شده تا از نظر کیفی نیز شرایط تولید فرآورده‌های نفتی بهتر شود.
در این راستا، تکلیفی برای برخی شرکت‌های پالایشی ایجاد شد تا ۳۰ درصد از سود پالایشی خود را برای پروژه‌های کیفی‌سازی فرآورده‌ها وارد کنند. در بودجه سال ۱۴۰۲ هم تکلیف قانونی برای این موضوع تعیین کردیم و در مجلس مصوب شد که ۴۰ درصد از سود پالایشگاه‌ها در پروژه‌های کیفی‌سازی هزینه شود.
وی به حضور ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی نیز اشاره کرد و گفت که در این مدت ۱.۵ میلیون قطعه کالای ایرانی به پالایشگاه‌های فراسرزمینی صادر شده است.
مشروح این گفت و گو را در ادامه می‌خوانید.
صنعت پالایش کشور به عنوان مهمترین و بزرگترین صنعت در جلوگیری از خام‌فروشی صنعت نفت نقش‌آفرینی می‌کند. ظرفیت این صنعت ۲.۲ میلیون بشکه نفت و میعات گازی است. چه اقداماتی برای کاهش خام‌فروشی در دولت سیزدهم برنامه‌ریزی شده است؟
در راستای سیاست جلوگیری از خام‌فروشی، چند اقدام کلان در مجموعه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انجام دادیم و مسیر ریل‌گذاری را اصلاح کردیم. یکی از این مواردی که در شرکت‌های پالایشی مورد توجه قرار گرفت این بود که اجرای قانون هوای پاک که از سال ۹۲ تا سال ۹۹ استمهال شده بود در دستور کار قرار گرفت و عملیاتی شد.
با توجه به اینکه روند تولید نفت خام ایران به سمت سنگین‌تر شدن می‌رود، لزوم اصلاح واحدهای پالایشی برای کاهش تولید نفت کوره ضروری است
همچنین جلساتی با سهامداران و مدیران عامل شرکت‌های پالایشی داشتیم تا هر کدام از آنها طرح جامعی ارائه دهند که این طرح در چند بخش اهمیت ویژه داشت. در گام اول در کنار تثبیت ظرفیت شرکت‌های پالایشی توجه به کیفی‌سازی نیز مورد توجه بود تا پالایشگاه‌ها پروژه‌محور کار کنند. در این چارچوب، نگاه بر این بود که کیفی‌سازی را در طرح‌های زیست‌محیطی اجرا کنیم.
از سوی دیگر با توجه به اینکه روند تولید نفت خام ایران به سمت سنگین‌تر شدن می‌رود، لزوم اصلاح واحدهای پالایشی برای کاهش تولید نفت کوره ضروری است. از آن جا که اجرای این طرح نیاز به اخذ لیسانس داشت از منابع داخلی استفاده کردیم و پژوهشگاه نفت در این عرصه وارد شد و از ظرفیت‌های پژوهشی استفاده کردیم. همچنین بخشی هم از لیسانس‌ها از مجموعه‌های بیرونی تامین شد.
از سوی دیگر، برای افزایش راندمان از توان شرکت‌های دانش‌بنیان نیز استفاده شد.
اتفاق دیگر این بود که در کیفی‌سازی، یکی از چالش‌ها بحث نقدینگی و تامین منابع مورد نیاز بود تا منابع تعیین تکلیف شود. در این راستا، تکلیفی برای برخی شرکت‌های پالایشی ایجاد شد تا ۳۰ درصد از سود پالایشی خود را برای پروژه‌های کیفی‌سازی فرآورده‌ها وارد کنند. در بودجه سال ۱۴۰۲ هم تکلیف قانونی برای این موضوع تعیین کردیم و در مجلس مصوب شد که ۴۰ درصد از سود پالایشگاه‌ها در پروژه‌های کیفی‌سازی هزینه شود.
به موازات آن تکلیف، بر اساس شاخص‌های کیفی اگر شرکت‌های پالایشی با تایید مشاور صاحب صلاحیت که مورد تایید وزارت نفت، اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه است، طبق برنامه جلو نروند و با توجه به پیشرفت فیزیکی هر کدام از شعبه‌ها اگر انحرافی نسبت به تعهد داشته باشند در بحث ۵ درصد تخفیفی که در اعمال خوراک آمده تجدید نظر شود. این موضوع علاوه بر آنکه باعث تسریع در اجرای پروژه‌های کیفی‌سازی پالایشگاه‌ها خواهد شد، همچنین در بلندمدت به نفع سهامداران خواهد بود.
در سال‌های گذشته طرح‌های پالایشی مطرح شد اما به نتیجه نرسید. اکنون شرایط این طرح‌ها چگونه است و آیا دردولت سیزدهم اجرای این طرح‌ها در دستور کار قرار دارد؟
برخی پروژه‌ها مانند پالایشگاه مهر خلیج فارس در سال‌های گذشته مطرح شده و قرار بود در کنار پالایشگاه ستاره خلیج فارس ساخته شود. با این حال مشکلاتی با پالایشگاه ستاره خلیج فارس بر سر زمین، یوتولیتی، خوراک و اتصال به خط لوله داشت که جلساتی را در این زمینه برگزار کردیم تا در شرایط مناسب پروژه را نهایی کنند.
پالایشگاه مهر با توجه به قانون که تکلیف کرده و تسهیلاتی که پیش‌بینی‌شده در حال ساخت است و خرید تجهیزات را انجام دادند . اکنون این پروژه ۵۵ درصد پیشرفت دارد البته نیاز است سرعت بگیرد.
همچنین ۴ پالایشگاه در سیراف نیز اعلام کرده‌اند که در سال ۱۴۰۲ به بهره‌برداری می‌رسند. جلساتی با ۴ پالایشگاه داشتیم و مجموعه‌ای در داخل شرکت تشکیل دادیم تا وضعیت پروژه‌ها را تسهیل کنند.
برای تسهیل در اجرای پروژه پالایشگاه خوزستان را در ۲ فاز پیش‌بینی کردیم و در مجموع ۱۸۰ هزار بشکه ظرفیت آن خواهد بود.در موضوع تامین خوراک نیز برخی پروژه‌ها وجود داشت که به نتیجه نرسیده بود. یکی از این پروژه‌ها پالایشگاه خوزستان بود که حتی مجوز خوراک آن ابطال شده بود. در دولت سیزدهم با مطالعاتی که دوباره انجام گرفت، خوراک احیا شد و با آنالیز خوراک پروپوزال فنی را تهیه کردیم و تفاهم‌نامه‌ای با شرکا داریم. با نهایی‌شدن نحوه تامین خوراک و خط لوله‌ای که باید احداث شود، در سال ۱۴۰۲ به سمت اجرای این پروژه خواهیم رفت.
برای تسهیل در اجرای پروژه پالایشگاه خوزستان را در ۲ فاز پیش‌بینی کردیم و در مجموع ۱۸۰ هزار بشکه ظرفیت آن خواهد بود. سهامدار این پالایشگاه ۱۰۰ درصد مجموعه پالایش و پخش است.
همچنین پتروپالایشگاه شهید سلیمانی نیز که در دولت سیزدهم مصوب شد، در محلی که برای پالایشگاه هرمز در نظر گرفته شده بود، ساخته می‌شود و ۲۵ تا ۳۰ درصد محصولات تولیدی آن به سمت تولید محصولات پتروشیمی هدایت خواهد شد.
اکثر مراکز تولید فرآورده‌های نفتی ایران در جنوب کشور متمرکز شده و این در حالی است که بیشترین مصرف در نیمه شمالی قرار دارد. برای امنیت انرژی و تامین به موقع فرآورده‌های نفتی چه برنامه‌ای در دستور کار دارید؟
با توجه به توان کشور در تولید فرآورده‌های نفتی و بعد مسافتی که وجود داشت نیاز بود تا افزایش ظرفیت تولید همراه با توسعه پایین‌دست انجام شود. این در حالی بود که در سال‌های گذشته و در دولت قبل زیرساخت‌های لازم ایجاد نشده بود. بنابراین لازم بود تا هزینه‌های حمل و نقل را کاهش دهیم زیرا روند مصرف فرآورده‌های نفتی در کشور رو به افزایش است و باید هزینه‌ها را مدیریت می‌کردیم از همین رو تصمیم گرفتیم تا الگوی حمل را تغییر دهیم که در این راه ساخت ۳ خط لوله جدید در نقاط تهدید مجموعه و در زمان ناترازی و مصرف بالای سوخت پیش‌بینی شد.
خط لوله تابش از خطوط مهم مجموعه خواهد بود که هم از بعد پدافندی هم از بعد اقتصاد اهمیت دارد. در حال حاضر انتقال فرآورده‌های نفتی از طریق خط لوله از مسیر تهران به مناطق شمال شرقی کشور اتفاق می‌افتد و اگر در این مسیر اتفاقی رخ دهد کل آن منطقه با مشکل رو به رو خواهد شد.
از سوی دیگر مسافت طی شده از این مسیر بسیار طولانی است . در همین راستا خط لوله تابش از کرمان تا خراسان ساخته خواهد شد که تامین پایدار سوخت مورد نیاز را تامین خواهد کرد و در صورت مدیریت مصرف، فصرت صادراتی بالایی برای کشور ایجاد می‌کند.
با ساخت خط لوله تابش، ۶۰۰ کیلومتر مسافت جابه‌جایی در خطوط لوله را کاهش می‌دهیم و تردد یک هزار و ۷۰۰ نفتکش جاده‌پیما کم خواهد شد که تا تا ۲ میلیون لیتر کاهش مصرف گازوئیل را به دنبال خواهد داشت.
