افزایش صادرات غیرنفتی همواره به عنوان یکی از الزامات اقتصاد مقاومتی و راهکار اصلی کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی توسط کارشناسان اقتصادی مطرح شده است، اما بررسی آمارهای تجاری نشان می‌دهد سهم محصولات ایرانی در بازار کشورهای همسایه بسیار پایین است.
هر چند عوامل مختلفی برای «شناخت مقاصد هدف تجارت در حوزه صادرات» از جمله شرایط جغرافیایی، اقلیمی، منابع انسانی، منابع طبیعی، فرهنگی و اجتماعی و غیره وجود دارد، اما بهترین راه شناخت و دسترسی به این عوامل، استفاده از ظرفیت‌های رایزنهای بازرگانی است، ظرفیتی که در سال‌های گذشته و به طور مشخص در دولت دوازدهم به آن کوچکترین اعتنایی نشده بود.
* توسعه صادرات مهم‌ترین هدف رایزن اقتصادی
رایزنهای بازرگانی در توسعه و گسترش روابط تجاری میان کشورهای مختلف نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند، هر چند وظیفه اصلی رایزن اقتصادی در وهله نخست، توسعه صادرات کشور خود است اما بدیهی است که یک رایزن اقتصادی نه‌تنها به امور مربوط به تجارت بین‌المللی، صادرات و واردات رسیدگی می‌کند، بلکه به سایر مسائل اقتصادی مرتبط با کشور خود و کشور میزبان نیز باید توجه داشته باشد.
* تعداد رایزنهای بازرگانی کشور باید به 120 نفر برسد
داشتن یک بازار بزرگ منطقه‌ای با وجود ۱۵ همسایه خشکی و دریایی با بیش از ۶۰۰ میلیون جمعیت و سواحل دریایی طولانی، موقعیت مناسب و بازاری پربار برای استفاده از تولیدات داخلی کشورمان است، اما بدون حضور رایزنان بازرگانی استفاده درست و کامل از این ظرفیت‌ها میسر نیست؛ به عبارتی یکی از مسیرهای اصلی توسعه تجارت اعزام رایزنهای تجاری به سایر کشورها است.
از همین رو، بسیاری از کشورها به بهترین شکل از امتیاز ظرفیت رایزنان اقتصادی بهره‌مند می‌شوند ولی متأسفانه ایران هنوز استفاده چندانی از این امتیاز نبرده است.
در حال حاضر تعداد رایزنهای بازرگانی کشور به ۱۲ رایزن رسیده که در کشورهایی مانند روسیه، چین، عراق، عمان، ارمنستان، قطر، آذربایجان و پاکستان در حال فعالیت هستند؛ البته این تعداد به نسبت کشورهای فعال در زمینه دیپلماسی اقتصادی مانند سوئد ۲۳۵ نفر (۳۹ برابر ایران)، چین ۲۲۱ نفر (۳۷ برابر ایران)، آلمان ۲۱۳ نفر (۳۶ برابر ایران)، هند ۱۹۸ نفر (۳۳ برابر ایران)، فرانسه ۱۵۶ نفر (۲۶ برابر ایران)، آمریکا ۱۵۰ نفر (۲۵ برابر ایران) عدد بسیار پایینی است.
بر اساس آنچه مطرح شد، «تعداد محدود رایزنهای بازرگانی ایران» می‌تواند نشانگر عدم توجه کافی به موضوع صادرات و یا اولویت نداشتن آن در کشور باشد؛ البته با توجه به هدف‌گذاری‌های انجام شده سازمان توسعه تجارت در افق 1404، قرار است تعداد رایزنهای تجاری کشور به 120 نفر برسد.
رئیس سازمان توسعه تجارت در این‌باره می‌گوید: تعداد رایزنهای بازرگانی کشور اخیرا به عدد ۱۲ رسیده است، بررسی عملکرد کشورهای فعال در زمینه دیپلماسی اقتصادی نشان می‌دهد این تعداد رایزن عدد بسیار پایینی محسوب می‌شود.
به گفته پیمان‌پاک در تعیین افراد برای استخدام رایزنهای تجاری، با قوانین و مقررات سخت‌گیرانه‌ای روبه‌رو هستیم از ابتدای دیماه سال گذشته، نزدیک به ۴۰۰ نفر را برای معرفی به‌عنوان رایزن بازرگانی گزینش کردیم و در نهایت از میان آنها ۳ رایزن تعیین شد.
* معاون وزیر خارجه: ۲۵ رایزن بازرگانی تا پایان سال به خارج از کشور اعزام می‌شوند
در این‌باره، به تازگی مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه از استقرار ۱۱ رایزن بازرگانی وابسته به وزارت صمت در خارج از کشور خبر داد و گفت: رایزنان بازرگانی در بلاروس، لبنان، کنیا و امارات نیز بزودی اعزام می‌شوند و انتظار می‌رود تا پایان سال تعداد آنها به ۲۵ نفر افزایش یابد.
* عملکرد سازمان توسعه تجارت بهبودیافته است
در همین راستا، مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، در خصوص بهبود عملکرد سازمان توسعه تجارت در مدیریت جدید گفت: در طی چندماهه اخیر اختیارات و فعالیت‌های سازمان افزایش داشته و ارتباط بیشتری با بخش خصوصی برقرار کرده است و همچنین نقشه راه سازمان نسبت به گذشته مشخص‌تر شده است؛ به طور مثال می‌توان به فعال‌کردن دیپلماسی اقتصادی در حوزه کشورهای همسایه، تشکیل کمیسیون‌های مشترک و سفرهای متعدد به کشورهای همسایه اشاره کرد.
وی درباره محدودیت‌های اعزام رایزنهای بازرگانی بیان کرد: در شرایط فعلی محدودیت بودجه و همچنین تردد رایزنهای اقتصادی به بسیاری از کشورها وجود دارد به همین خاطر مهم‌تر از اعزام رایزنهای اقتصادی به سایر کشورها، تشکیل و فعالیت دفاتر تجاری ایران در کشورهای مختلف است.
