حس خوبی نیست؛ کلک خوردن. اینکه آدم حس کند سرش کلاه رفته ولو به اندازه دانه ای ارزن. دست خودش نیست تلخ می شود، ناراحت و بدبین. قصه ضرر مالی و گرفتار حقه های بازار شدن یکی از همین قصه ها و غصه هاست. ما لازم داریم برای تأمین اقلام موردنیاز، خرید و به اصناف مختلف مراجعه کنیم. خوشبختانه بیشتر مواقع هم با کاسبانی روبروییم که می دانند ما هم مثل خودشان در این زمانه تورمی و سخت، ساده پول در نمی آوریم و با انصافشان هوای ما و خودشان را دارند و صفت «کاسب حبیب خدا و امین مردم است» را زنده نگه می دارند.
با این حال اما گاهی هستند انگشت شمار فروشندگانی که طمع و فریب شیطان، بینوای دو عالمشان می کند. به ما ضرر می زنند با کم فروشی، مخلوط کردن اقلام غیریکدست و هزار و یک ترفند دیگر و خودشان را مدیون ما. با خواندن این مطلب قرار نیست به دیگران ظنین و از انصاف در جامعه مأیوس شویم. فقط قرار است با مرور چند ترفند ساده حواسمان باشد، کسی برای جیبمان کیسه ندوزد. این مطلب، برخی شگردهای معدود کسبه غیرمنصف را مرور می کند تا حواس جمع خرید کنیم.
یک کلک خوش عطر!
برنج که این روزها هم به رَنج کاشته می شود و به رنج خریداری و افزایش قیمت آن غافلگیرمان کرده، یکی از اساسی ترین اقلام خوراکی سبدغذایی خانوار ایرانی است. مخلوط کردن برنج شکسته، نوع دیگر و ارزان تر آن در کیسه برنج های مرغوب برای بیشترمان آشناست و موقع حواسمان هست. ترفندی جدید اما این روزها بین برخی کسبه باب شده است؛ «ایرانی نمایی»! برنج. ماجرا از این قرار است که فروشنده غیرمنصف مقادیری آرد برنج تهیه شده از برنج شکسته اعلاء و عطری تهیه می کند. بعد آن را در کیسه برنج انواع ارزان تر می ریزد. بوی خوش آرد سبب می شود موقع انتخاب حس کنید برنج اعلاء می خرید!
پاکستانی دانه بلند نه ایرانی…
موقع خرید دقت کنید، دانه ها تقریباً یک اندازه و یک رنگ باشند. باید همسانی نسبی سایز داشته باشند یکی تپل و یکی کشیده نباشد. برنج های کشیده معمولاً برنج های پاکستانی و نامرغوب خارجی هستند که گَردِ آرد برنج مرغوب ایرانی سبب می شود فکر کنید، مقادیری برنج دانه بلند ایرانی اشتباهاً سر از کیسه برنج شما درآورده است. برگردیم سراغ آن کلک خوش عطر! مُشتی برنج نمونه بردارید. توی دست بالا و پایین کنید اگر کف دست شما گرده سفید برنج نشست، مطمئن باشید برنجی که می خرید با آرد برنج عطری مخلوط شده. نمونه برنج را از میانه و قسمت اطراف کیسه بردارید نه روی آن. مدتی در دست بالا و پایین کنید توی دستمال بریزید و برگردانید به دست دیگرتان. حالا مشتتان را جمع کنید و به سمت بینی ببرید اگر برنج بوی ملایم خوش داد که تبریک! اگر نه این برنج اصل نیست و نباید پول نوع مرغوب برای خریدش پرداخت.
چرخ کرده ای که ناخالصی دارد
گوشت هم در طبخ غذاهای ایرانی، جایگاه خاصی دارد. حالا که قیمت آن افزایش پیدا کرده، خانواده ها حساب شده تر خرید می کنند. مصرف گوشت چرخ کرده نسبت به قبل بیشتر شده چون استفاده از آن به جای قطعات لخم گوشت در غذا به کنترل هزینه، صرفه جویی و حذف نشدن آن از سبد خانوار کمک می کند. در میان هزاران و یک کاسب خداترس اما گاهی پیدا می شوند معدود کسبه ای که کلک سوار می کند. در خرید گوشت همه چیز روشن است شما قطعه ها را می بینید و می خرید. گوشت چرخ کرده اما اینطور نیست؛ می تواند مخلوطی باشد از هرچیز. موقع خرید حواستان باشد رنگ چرخ کرده نباید تیره و قرمز پررنگ باشد. احتمال وجود مقادیری گوشت کهنه و سیاه شده گاوی در آن هست. رنگ گوشت نباید خیلی هم روشن و به اصطلاح صورتی یا نارنجی کمرنگ باشد چون احتمال استفاده زیاد از پیه و خرده گوشت مرغ و… در آن وجود دارد. گوشت چرخ کرده باید صورتی پررنگ یا قرمز کمرنگ باشد. بوی گوشت از مخلوط چرخ شده استشمام شود.
گوشت هایی از قبل مانده
بدون شک کاسب به ما اجازه نمی دهد برای بررسی به گوشت دست بزنیم بعد بخریم. اگر اولین بار از مغازه ای خرید می کنیم، حتماً قبل از بسته بندی از قسمت چربی دار گوشت بین دو انگشت ورز دهیم اگر نوک انگشت سرخ شد، خرید از آن مغازه را برای همیشه فراموش کنیم. اخیراً برخی کاسب نماهای غیرمنصف از ترکیب رنگ غذا یا پودرهای سرخ کننده گیاهی مانند پودر لبو با پیه و ضایعات مرغ و گوشت سفید ترکیبی سرخ ایجاد می کنند که موقع تهیه چرخ کرده با گوشت مخلوط می شود و مشتری فکر می کند چرخ کرده ای پر از گوشت خریده است. سعی کنید گوشت را در خانه چرخ کنید.
حالا کمتر مغازه داری پیش چشم مشتری گوشت چرخ می کند اما اگر جایی را سراغ دارید، دقت کنید به محض روشن شدن چرخ نباید چرخ کرده از دهانه دستگاه بیرون بیاید یک مکث و فاصله دست کم چهار، پنج ثانیه ای لازم است تا گوشت از دستگاه به خارج رانده شود. اگر این توقف نباشد احتمال اینکه مقادیری گوشت نامرغوب از قبل درون دستگاه وجود داشته باشد، هست. برای خرید مرغ و ماهی هم حواستان باشد خشک باشند و در رطوبت قرار نگرفته باشند تا وزنشان بالا برود این را از رطوبت گوشت سفید و فشار آوردن ملایم با انگشت به بافت گوشت متوجه می شوید بافت آن باید سفت باشد.
تره باری نسبتاً نم کشیده!
یکی از ترفندهای معدود کسبه غیرمنصف در صنف تره بار و سبزی فروشی برای فروش سبزی نتکاندن، خاک گیری و نگرفتن ساقه مازاد سبزی است. یک شیوه ناخوشایند هم از قدیم الایام بوده و هست. اینکه نم و رطوبت به سبزی برسانند و بفروشند. آب، وزن سبزی را بالا می برد و وزن مفید سبزی که می خرید، پایین می آید. در خرید کرفس، کاهو و کلم دقت کنید آب را معمولاً به لایه میانه و درونی سبزی می رسانند تا جلب توجه نکند. برخی هم انتهای بوته را می کنند و شب قبل در آب می گذارند، ظاهر سبزی خشک است اما آوند کلی آب به خود کشیده پس دقت کنید سبزی ساقه بریده نباشد. کاسب منصف معمولاً گونی های کنفی خیس شده دارد و آن را روی دسته های سبزی می کشد تا هم پژمرده نشوند هم آب نکشند و خنک بمانند.
پول جعبه، کاغذ و برگ درخت!
در باب خرید میوه و صیفی جات هم بدانید که میل ما به خریدِ تره بار درشت و پررنگ، سبب شده بعضی برایمان دام پهن کنند. تره بار درشت خواه ناخواه سبب می شود نگاه کمیّت بین ما موقع خرید، دچار خطا شود؛ فکر می کنیم برای مثال دو، سه هویج درشت کافی نیست و نکند کم بیاید؟ پس تعداد بیشتری بر می داریم. خرید میوه های دستچین در ظرف هم اصلاً مقرون به صرفه نیست. پول ظرف و بزک دوزکی را می پردازیم که نقشی در تامین سبدغذایی و سلامت ما ندارد و مقادیری پلاستیک هم به خورد محیط زیست می دهیم. بعضی فروشندگان، نمونه های ارزان و نامرغوب تر را زیرِ دانه درشت های این بسته بندی پنهان می کنند و شما پول نوع مرغوب را برای کالایی دَرهَم می پردازید! در خرید جعبه ای میوه هم معمولاً بخشی از پول شما هزینه سبد پلاستیکی میوه می شود که مبلغ کمی هم نیست و قسمتی هم معمولاً صرف رشته های کاغذی، پوشش های کائوچویی و ضربه گیر و برگ درخت میوه که در حکم ضربه گیر و محافظ برای حمل و جابجایی اقلام حساس و لطیف مانند انگور، انجیر، میوه های رسیده استفاده می شود، خواهد شد.
اسپری میوه تا برچسب تقلب!
مغازه تره بار باید بوی ملایم و ترکیب شده ای از انواع میوه و تره بار بدهد اگر به محض ورود به مغازه بویی قوی و خوش از یک نوع میوه مانند توت فرنگی، سیب، ملون و… در مشامتان پیچید و ادامه داشت، احتمال اینکه فروشنده از خوشبو کننده های میوه ای هوا استفاده کرده باشد، کم نیست. مشامتان را به بوهای ملایم و اصیل تره بار عادت دهید که صادقانه و اصیل ترند. یکی دیگر از کارهایی که برخی فروشندگان این روزها انجام می دهند، استفاده از برچسب روی میوه است تا ظاهری لوکس پیدا کنند. بعضی فروشنده ها روی برگه معرفی کالا و قیمت که معمولاً بالای هر قفسه فروش نصب شده، همین برچسب ها را بهانه و کالا را وارداتی یا صادراتی معرفی می کنند و نرخ را بالا می برند. بعضی مغازه دارهای غیرمنصف از این برچسب ها برای پوشاندن لکه و زده میوه ها هم استفاده می کنند. حواستان جمع باشد اگر از این اقلام خرید می کنید و حق دستچین دارید، زیر برچسب را آرام با انگشت فشار دهید تا مطمئن شوید سالم است. هنگام شستشوی میوه، قسمت برچسب خورده باید بهتر شسته شود تا موادشیمایی چسبناک روی آن باقی نماند.
ادویه هایی با چاشنی آرد!
اگر ادویه ها در آشپزی شما کاربرد دارند، این قسمت به دردتان می خورد. بوی ادویه اصل به سرعت از نوک بینی عبور می کند و با حالتی خنک و گزنده در قسمت میانی حس می شود. اگر بویی تند قسمت انتهایی بینی شما را گزید و سریع از بین رفت، ادویه نامرغوب یا ترکیب شده با اقلام دیگر است. این نوع ادویه بعد از خرید و قرار گرفتن در خانه بوی خود را از دست می دهند به سرعت در محیط گرم آشپرخانه دچار چسبندگی، تغییر رنگ و ظاهر می شوند. از آرد سفید و نخودچی معمولاً برای بالابردن وزن ادویه سوءاستفاده می شود. بیشتر ادویه ها وارداتی است و با توجه به نوسانات ارز، گران هم شده. بنابراین عده ای سودجو به شدت در این بازار کم لطفی می کنند.
سنتی مرغوب تر است
مدتی است مغازه هایی مانند عطاری ها، دستگاه های آسیاب برقی دارند که نرم تر از سنگ را هم خرد می کنند. انواع ادویه سخت مانند زردچوبه، دارچین و زنجبیل خشک را می توانید تهیه و جلوی چشم خودتان آسیاب کنید. دقت کنید دستگاه خالی باشد و فروشنده دو، سه ثانیه بعد از روشن کردن ادویه نکوبیده را اضافه کند و پودر ادویه داخل کیسه بیاید. متاسفانه دارچین لوله ای خلاف تصور بیشترمان نامرغوب است. دیده شده از نمونه نامرغوب چوب دارچین و دیگر چوبه ها با فرم دهی و افزودن اسانس قوی دارچین تهیه می شوند. چوب دارچین سنتی بهترین است قبل از خرید، تصادفاً یک تکه را از میان بقیه بردارید، بشکنید و بو کنید تا مطمئن شوید. دارچین به راحتی با همان هاونگ های سنگی کوچک دم دستی که در همه خانه ها وجود دارد قابل کوبیدن و پودر شدن است.
فوت و فن های معطر
برای خرید پودر آویشن دقت کنید فقط بوی خود آویشن استشمام شود نه ترکیب سبزیجات معطر. بوی پودر موسیر باید تند و گزنده باشد و بماند. پودر هل بویی به شدت تند و خنک دارد که حس می کنید در میانه پیشانی تان هم حس می شود. پودر هل و زنجبیل اصل به دلیل طبع گرم این ادویه ها وقتی بین دو انگشتتان قرار می گیرد، حس گرمای ملایمی به نوک انگشت منتقل می کند. زعفران اصل هم باید بافت به شدت شکننده و استخوانی داشته باشد. بوی زعفران مرغوب تند و گس است. اگر یکی، دو رشته از زعفران را با فشار ناخن بسایید باید سریع پودر شود و حالت گرده ای و کمرنگ تر از قبل بگیرد و کمی حالت خاکه قندی به خود بگیرد. اگر زعفران پودر شده پررنگ تر شد و آتشین تر به نظر رسید، احتمال تقلبی و رنگ شده بودن آن وجود دارد.
حواستان به برگه خرید باشد
در خرید اقلام مایع مانند روغن که بسته بندی تیره دارند برای مطمئن شدن از اینکه بطری نیمه و سرخالی نیست، آن را رو به نور بگیرید تا خط نهایی پر شدن، مشخص شود. این برای خرید شامپو، مایع های بهداشتی با بسته بندی تیره هم موثر است. موقع خرید از فروشگاه ها حتماً قبل از خروج، برگه خرید را بررسی کنید. گاهی خطای انسانی صندوقدار سبب می شود پول بیشتری از شما گرفته شود. گاهی برچسب کالاها در قفسه و سیستم با هم مغایرت دارد. در حالیکه قیمت قفسه ملاک شما برای خرید بوده نه قیمت بالاتر سیستم. خجالت ندارد، شما حق خودتان را بررسی می کنید که ممکن است به هر دلیل خوشبینانه ای ضایع شده باشد. امکان احقاق حق بعد از خروج از فروشگاه به دلیل شبکه مالی سراسری که دارند یا وجود ندارد یا وقت گیر و آزاردهنده است.
ترکیب و وزن کشی خریدها
برای خرید خوارکی هایی مانند ترشی، کنسرو سبزیجات و مربا دقت کنید فریب یکی، دو قطعه میوه درشت داخل بسته بندی را نخوریم. کنسرو، مربا و ترشی مرغوب و مقرون به صرفه باید ترکیبی یکدست از مواداولیه باشد تا فقط پول شهد و شورابه را نپردازیم. اگر از مراکز طبخ نان به خصوص از انواع فانتزی خرید می کنیم حتماً دقت کنیم تمام بسته یکدست باشد. برخی فروشنده ها برای اینکه ضرر نکنند از شگرد «ترکیب»استفاده می کنند. برای مثال رو و زیر یک بسته کلوچه را از نوع پخت روز می گذارند و میانی ها پخت قبل و کهنه هستند. به طور کلی اگر از مغازه ای برای اولین دفعه خرید می کنید یا می خواهید مِن بعد مدام خرید کنید، انصاف ترازویش را بسنجید. خریدهایتان را در خانه یا یک مغازه دیگر وزن کنید تا از انصاف کاسب مطمئن شوید. انگشت شمار مغازه دارانی با دستکاری ترازوی دیجیتال بین 50 تا صدگرم، کم فروشی و نام دیگر فروشندگان منصف را هم بد می کنند.
سود خرید فلّه به شرط شناخت
موقع خرید برخی اقلام مانند چای و حبوبات اگر شناخت خوبی از کیفیت انواع و اقسام آن دارید، حتماً خرید فلّه ای را به بسته بندی ترجیح دهید چون به هر حال در نوع بسته بندی شما در پرداخت هزینه هایی مانند بسته بندی، مالیات بر ارزش افزوده شرکت فروشنده و… سهیم می شوید. اگر شناخت خوبی ندارید همان خرید بسته بندی مناسب تر است چون هر برند برای حفظ بازار و مشتریان خود سعی می کند کیفیتی نسبتاً مقبول ارائه دهد در صورتی که شناخت نداشته باشید در خرید نوع فلّه ممکن است کالایی بخرید که کیفیت لازم ندارد. درباره خرید فلّه حبوبات حواستان باشد موقع خرید، اقسام ریز اگرچه دیرپزتر اما ارگانیک ترند و معمولاً کمی هم قیمت پایین تری دارند. حبوبات درشت، زودپز است و قیمت بالاتری دارند. بعضی فروشندگان این موضوع را رعایت نمی کنند، موقع خرید خودتان باید حواستان جمع باشد.
چای بخرید نه خاکه چای!
همیشه قبل از خرید فلّه چای؛ مقداری نمونه بگیرید در خانه دم کنید اگر مناسب بود، میزان بیشتر تهیه کنید. اگر فروشنده آشنا و مطمئن است که هیچ! اگر شناخت ندارید دقت کنید چای را از همان گونی و بسته که قبلاً نمونه اش را فروخته بود بکشد. بعضی و تاکید می کنیم معدود کسبه به هوای اینکه در انبار یا پشت دخل نمونه همان چای یا بسته بندی آماده اش را دارند، چای مرغوب را با خاکه چای های دیگر یا انواع کم کیفیت تر مخلوط می کنند.
موقع خرید دقت کنید رنگ چای خشک قبل از خرید نه باید زیاد سیاه و تیره باشد نه قهوه ای کدر، چای مرغوب معمولا قهوه ای مایل به مشکی است. انتهای بسته نباید خاکه چای زیاد باشد برخی فروشنده ها می گویند این خاکه طبیعی همان چای خشک است که در فرآیند بسته بندی یا زیر بار خرد شده است. در یک بسته یک کیلویی بین ده تا 20 گرم خاکه و چوبه چای منطقی است بیش از آن نه! شما قرار است پول چای خوب را بپردازید پس حق شماست که یا چای خاکه دار نخرید یا بابتش تخفیف بگیرید.
کم شیرین مثل قند و شکر مجلسی!
در خرید شکر و قند اگر دنبال کیفیت هستید نمونه سفید با بافت مات و شیری بهتر است چون غلظت مناسبی از شهد داشته و مصرف مقدار کمی از آن، شیرینی لازم را ایجاد می کند. قند و به خصوص شکری که دانه های بلور درشت با بافت شفاف شیشه ای داشته باشند که به اصطلاح دو طرف بافت آن قابل دید و شفاف باشد معمولاً کم شهد و کم شیرین تر است.
به عبارت ساده، به اندازه کافی خاصیت شیرین کنندگی ندارد و شهد کمتری برای تولید آن بکار رفته است. قیمت این نوع شکر و قند در بازار عمده فروشان معمولاً کمتر است. در برخی مغازه ها اما معدود فروشندگانی که هوای جیب خودشان را دارند به هوای اینکه این قند و شکر، بافتی درشت و زیبا دارد از آن به عنوان «قند و شکر مجلسی» یاد می کنند و با قیمتی کمی بیشتر از انواع دیگر به فروش می رسانند! در صورتی که کاسبان منصفی هستند که موقع فروش به مشتری می گویند این نوع، کم شیرین تر است و با قیمت منصفانه به فروش می رسانند.
