سال ۱۳۹۹ و در روزهایی که شاخص کل بورس‌ از مرز دو میلیون واحد گذر کرده بود، دولت دوازدهم دو صندوق ETF با نام دارا یکم و پالایش یکم را وارد بورس کرد.

دولتمردان قصد داشتند سومین صندوق را نیز وارد بورس کنند، اما این مساله هیچگاه اتفاق نیفتاد، صندوق ETF نخست، بانکی و بیمه‌ای، صندوق ETF دوم‌ پالایشی و صندوق سوم که وارد بورس نشد، ‌خودرویی و فلزی بود.

در واقع دولت قصد داشت باقیمانده سهم خود در برخی بانک‌‌ها، بیمه‌ها، پالایشگاه‌‌ها، شرکت‌های خودرویی و فولادی را به مردم واگذار کند.

این صندوق ها با ۲۰ تا ۳۰ درصد تخفیف به مردم واگذار شد و هر ایرانی می‌توانست 200 واحد از این نمادها را خریداری کند. وزیر سابق اقتصاد در تابستان 99 تاکید کرده بود این صندوق‌ها فرصت خوبی برای توزیع ثروت بین آحاد ایرانی است.

دارا یکم در اوایل تابستان سال ۱۳۹۹ عرضه و در سوم تیرماه قابل معامله شد، در واقع دولت، باقیمانده سهام خود در بانک‌های ملت، تجارت و صادرات ایران و بیمه‌‌های البرز و اتکایی امین را واگذار کرد.

پس از بازگشایی، این صندوق تا ۲۰۰ درصد سود هم پیش رفت. سوددهی دارایکم به گونه ای بود که حتی با وجود سقوط چشمگیر شاخص کل بورس از دو میلیون واحد به کمتر از یک میلیون واحد، این صندوق همچنان در سود قرار داشت. اما عمر این سود طولانی نبود و سقوط های پی در پی بازار سرمایه در سال های 1399 و 1400، قیمت این صندوق نیز به ارزش فروش نزدیک شد.

اما وضعیت پالایش یکم کمی متفاوت از قبلی بود. این سهم که از ابتدا با اختلاف وزیر اقتصاد و وزیر نفت متولد شد، از همان ابتدا با ضرر متولد شد و هنوز هم نتوانسته است به ارزش فروش نزدیک شود. پالایش یکم باقی مانده سهام دولت در چهار پالایشگاه تهران، تبریز، اصفهان و بندرعباس بود.

هر واحد این صندوق نیز در روز عرضه ۱۰ هزار تومان قیمت داشت اما در روزهای ریزشی بازار به ۵۰۰۰ تومان، یعنی نصف قیمت روز عرضه نیز رسید. برخی از تحلیلگران بازار سرمایه معتقدند اختلاف دو وزیر در تابستان 99 و خروج شرکت‌های حقوقی از بورس عامل ریزش تاریخی بورس در آن سال بوده است.

* صندوق‌ها‌ همچنان زیر قیمت NAV معامله می شوند

طبق بررسی آخرین روز معاملاتی یعنی روز شنبه 15 مردادماه، هر واحد از صندوق دارایکم حدود 9 هزار و 320 تومان قیمت دارد. این درحالی است که NAV این صندوق حدود ۱۴ هزار 303 تومان بوده و قیمت هر واحد این صندوق هنوز فاصله چشم گیری با NAV دارد.

قیمت پالایشی هم در آخرین روز معاملات در هفته جاری به حدود 7 هزار و 502 تومان رسید. درحالی که قیمت NAV آن 11 هزار و 781 تومان است.

* پیشنهاداتی برای جبران ضرر سهامداران

سازمان بورس در دوره جدید برای جبران زیان سهامداران راهکارهای سه‌گانه‌‌ای را در راستای نزدیک‌تر شدن ارزش صندوق ‌های پالایش یکم و دارا یکم به ارزش ذاتی خود در هیئت مدیره این سازمان جمع‌ بندی و به دولت پیشنهاد کرد.

بر اساس این پیشنهاد، اشخاص غیردولتی سهامدار این صندوق‌ ها باید بتوانند در صندوق‌ها اعمال رأی کنند. پیش از این، تنها دولت امکان تاثیرگذاری مستقیم در مجمع صندوق ‌ها را داشت و سایر سرمایه ‌گذاران حقیقی و حقوقی امکان مشارکت در تصمیم گیری این صندوق ‌ها را نداشتند.

سازمان بورس در پیشنهادی دیگر اعلام کرده است باید ETF ها به صندوق ‌های فعال و بخشی تبدیل شوند؛ به این معنی که صندوق‌‌ها می‌توانند ترکیب سبد سهام را تغییر داده و بازارگردان نیز داشته باشند. این در حالی است که پیش از این در سبد سهام صندوق پالایش یکم تنها چهار نماد شتران، شپنا، شبندر و شبریز و در سبد سهام صندوق دارایکم نمادهای وبملت، وبصادر، وتجارت، اتکام و البرز وجود داشت و با مدیریت غیرفعال (عدم امکان تغییر در تعداد سهام موجود و خرید و فروش نماد جدید) اداره می ‌شد؛ اما با اجرای پیشنهاد حاضر امکان تغییر ترکیب سبد سهام و استفاده از پتانسیل بازارگردان نیز برای آنها فراهم خواهد شد.

امکان فروش واحدهای ممتاز این صندوق ‌ها در یک مزایده و واگذاری آن به بخش خصوصی برای جذب نقدینگی بیشتر، یکی دیگر از پیشنهادهای مطرح شده در این خصوص است. این پیشنهاد نیز در راستای پیشنهاد اول بوده و امکان فروش واحدهای ممتاز را به منظور جذب منابع جدید و به کارگیری در اداره صندوق به منظور افزایش قدرت مانور سرمایه‌ گذاری مطرح شده است.

اما در چهار ماه گذشته دولت هیچ اقدامی در راستای تائید یا رد این پیشنهادات انجام نداده است؛ مجید عشقی، رئیس سازمان بورس نیز اعلام کرد که لازم است اساسنامه این دو صندوق اصلاح شود که اصلاحات آن انجام شده و باید به تصویب هیات وزیران برسد.

به گفته وی، بر اساس این اصلاحات، مدیر صندوق می‌تواند صدور ابطال بزند تا قیمت صندوق به ارزش ذاتی خود برسد.

* پرداخت سود 600 تومانی به سهامداران پالایش یکم

در اینباره، داود رزاقی، مدیر صندوق پالایش یکم به خبرنگار فارس گفت: دولت برای حمایت از سرمایه‌گذاران پالایش یکم مصوب کرد که به ازای هر واحد سرمایه‌گذاری 600 تومان سود پرداخت شود که برای همه دارندگانی که شماره شبا در سامانه سجام داشتند،‌ این سود واریز شد.

* صندوق های ETF برای سرمایه گذاری بلندمت مناسب است

در این‌باره، مهدی امیدی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌‌و‌گویی، درباره وضعیت صندوق‌های دارا یکم و پالایش یکم می‌گوید: به طور کلی صندوق های ETF حدود ۱۰ الی ۱۵ درصد کمتر از NAV معامله می‌شوند؛ از طرفی چشم انداز مشخص و روشنی به دلیل کمبود نقدینگی در بازار سرمایه برای این صندوق ها نمی توان متصور شد.

وی ادامه داد: اما با توجه به گزارش ‌های سه ماهه خوب پالایشی‌ها، برآورد مثبتی در خصوص پالایش یکم نسبت به دارا یکم وجود دارد.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: با این حال هر دوی این صندوق ها برای سرمایه گذارانی که دیدگاه بلندمدت به بازار سهام دارند، گزینه مناسبی بوده و به قیمت خوبی دست پیدا کرده‌اند.