از زمان شیوع کرونا در کشور تا به امروز، پنج پیک متوالی را پشت سر گذاشته‌ایم و متأسفانه در هر پیک، تعداد زیادی از هموطنان خود را بر اثر ابتلا به این ویروس منحوس از دست داده‌ایم.
با این وجود پروتکل‌های مقابله با کرونا از ابتدای همه گیری این بیماری، تغییر چندانی نداشته‌اند و حتی استفاده از تجارب کشورهای درگیر کرونا نیز در دستور کار ستاد ملی مقابله با کرونا قرار نگرفته است.
یکی از طرح‌های موفقی که به اذعان کارشناسان و مقامات بهداشتی کشور توانست تا حد زیادی در کنترل بیماری و مرگ و میر موفقیت‌آمیز باشد طرح شهید سلیمانی بود که اجرای آن پس از مدتی تقریباً متوقف شد و در قالب واکسیناسیون کرونا ادامه یافت.
اگرچه واردات واکسن کرونا به ایران و پوشش واکسیناسیون کرونا در کشور افزایش یافته و روند بستری بیماران در اکثر شهرهای کشور نزولی شده است اما همانند پیک‌های قبلی، این روند نزولی نیز ادامه‌دار نخواهد بود و نگرانی‌هایی نسبت به بروز پیک ششم و طغیان مجدد بیماری وجود دارد؛ بنابراین ضروری است دولت سیزدهم در کنار همه تلاش‌های فراوانی که برای افزایش سرعت واکسیناسیون می‌کند، نسبت به افزایش بیماریابی، قرنطینه بیماران مثبت و جلوگیری از افزایش مجدد تعداد بیماران بستری اقدام کند؛ در این گزارش به اهم موضوعاتی پرداخته‌ایم که باید برای کنترل کرونا مد نظر وزیر بهداشت دولت سیزدهم قرار بگیرد و بهرام عین‌اللهی نباید به دام تصمیمات غیرکارشناسی دولت قبلی در کنترل کرونا بیفتد.
ضرورت اجرای همه جانبه طرح شهید سلیمانی
یکی از ظرفیت‌های مهم کشور، بسیج است که در بحران‌های مختلف به کمک مردم شتافته است. در پیک‌های قبلی با همکاری بسیج جامعه پزشکی، سپاه و وزارت بهداشت، طرح آموزش، بیماریابی و مدیریت کرونا مزین به نام شهید سلیمانی اجرا شد؛ تأثیر اجرای طرح شهید سلیمانی در کنترل کرونا به طور واضح مشخص و از سوی وزیر بهداشت وقت اعلام شد که اجرای این طرح بیماریابی، باعث کاهش 50 تا 60 درصدی مرگ و میر بیماران و همچنین کاهش 60 تا 70 درصدی بستری بیماران شد.
یکی از نکات برجسته این طرح، پیشگیری‌محور بودن آن بود که منجر به شناسایی زودهنگام بیماران و کاهش بار بیمارستان‌ها می‌شد.
بیماریابی فعال، واکسیناسیون گسترده، آموزش همگانی، حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر و نظارت بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی، از راهبردهای اساسی طرح شهید سلیمانی بود. اجرای مجدد این طرح در کنار افزایش پوشش واکسیناسیون می‌تواند باعث جلوگیری از بروز پیک‌های سنگین در پاییز و زمستان پیش‌رو باشد.
لزوم افزایش تعداد تست‌های رایگان کرونا
یکی از چالش‌های مهم بیماران مبتلا به کرونا در این ایام، هزینه‌های سنگین تشخیص و درمان بیماری بوده است. اگرچه سازمان‌های بیمه‌گر انجام رایگان تست کرونا را ابلاغ کرده‌اند اما تعداد تست‌های روزانه انجام شده در کشور بسیار پایین است و ضروری است بیماریابی تقویت شود.
نمودار زیر میانگین هفت روزه تعداد تست‌های انجام شده به ازای هر هزار نفر را نشان می‌دهد.
همانطور که در تصویر دیده می‌شود تعداد تست‌های روزانه به ازای جمعیت در حال کاهش است؛ این در حالی است که بیماریابی فعال باید زمانی انجام شود که روند بیماری در کشور حالت نزولی دارد؛ زیرا در این صورت می‌توان با افزایش تعداد تست‌ها، بیماران کرونامثبت و افرادی که با این بیماران در تماس بوده‌اند را سریعاً شناسایی و قرنطینه کرد و از افزایش موارد ابتلا جلوگیری به عمل آورد. در حالی که اگر تعداد مبتلایان روند صعودی داشته باشد، نیاز به انجام تست‌های گسترده‌تر است و ردیابی افراد در تماس با بیماران مبتلا نیز بسیار سخت‌تر و پرهزینه‌تر خواهد شد.
در شبانه روز گذشته تنها حدود 108 هزار تست تشخیصی کرونا انجام شده که رقم بسیار پایینی است.
آمار تست روزانه به ازای جمعیت حتی در برخی کشورهای همسایه بسیار بیشتر است. نمودار زیر تفاوت تعداد تست‌های انجام شده در ایران و ترکیه رانشان می‌دهد.
همچنین نمودار مقایسه‌ای تعدادتست‌های انجام شده به ازای 1000 نفر در امارات و ایران در تصویر زیر آمده است.
عدم قرنطینه مبتلایان، پاشنه آشیل کنترل کرونا در ایران
اگرچه افزایش تعداد تست‌های کرونا می‌تواند باعث افزایش بیماریابی و درمان بهنگام بیماران شود اما در عین حال بیماران کرونامثبت نباید به حال خود رها شوند. یکی از سیاست‌هایی که کشور چین را به الگوی جهانی کنترل کرونا تبدیل کرد، قرنطینه بیماران کرونامثبت و شناسایی افراد در تماس با آنها بود.
ایران با استفاده از ظرفیت‌های درمانی سپاه، بسیج، ارتش، هلال احمر و… می‌تواند افراد کرونامثبتی که نیاز به بستری ندارند اما امکان قرنطینه آنها در منزل نیز وجود ندارد را از سایر افراد جامعه و خانواده آنها جداسازی کرده و در نقاهتگاه‌های کرونایی از این بیماران مراقبت کند تا احتمال انتقال بیماری از افراد ناقل به افراد سالم کاهش پیدا کند و از بروز پیک ششم جلوگیری شود. همچنین می‌توان با راه اندازی سامانه‌های الکترونیکی و اتصال سیستم آزمایشگاهی وزارت بهداشت به سیستم فروش بلیت در ناوگان حمل و نقل زمینی و هوایی، از تردد افراد کرونامثبت در جامعه ممانعت به عمل آورد؛ متأسفانه در حال حاضر بسیاری از افرادی که تست آنها مثبت می‌شود از خانه خارج شده و در سطح شهرها تردد می‌کنند و منجر به آلوده شدن تعداد زیادی از افراد جامعه می‌شوند که این مسئله هزینه‌های سیستم بهداشتی و درمانی برای شناسایی افراد مثبت و درمان آنها را بسیار بالا می‌برد.
طبق اعلام وزارت بهداشت هر بیمار مبتلا به کرونا به طور متوسط بین 6.5 تا 8 میلیون تومان در بخش دولتی هزینه دارد که 90 درصد آن در بخش بستری توسط بیمه پرداخت می‌شود در حالی که با هزینه‌هایی بسیار کمتر، می‌توان افراد را قرنطینه و از انتقال بیماری جلوگیری کرد؛ مسئله‌ای که تاکنون به طور کامل اجرا نشده است.
رنگ‌بندی کرونایی شهرها، درست یا غلط؟
ستاد ملی مقابله با کرونا چند ماه است که اعمال ممنوعیت‌های کرونایی نظیر محدودیت در فعالیت مشاغل و تردد بین شهری را معطوف به تغییر رنگ استانهای کشور کرده است. در عین حال، معیار تغییر رنگ بندی شهرهای کشور، تعداد بیماران بستری کرونایی در آن شهرهاست؛ بدین معنا که اگر تعداد بیماران بستری به ازای 100 هزار نفر جمعیت در شهری افزایش یابد، رنگ آن شهر قرمز یا نارنجی خواهد شد و در صورت کاهش تعداد موارد بستری نیز رنگ آن شهر به سمت زرد یا آبی می‌رود.
بنابر گفته بسیاری از متخصصین، افزایش تعداد بیماران بستری شاخص مناسبی برای اعمال محدودیت‌ها نیست؛ زیرا زمانی رنگ یک شهر قرمز می‌شود که تعداد بیماران بستری در آن شهر افزایش یافته باشد؛ افزایش تعداد بیماران بستری چند روز تا چند هفته پس از افزایش تعداد مبتلایان رخ می‌دهد. اعمال محدودیت‌ها زمانی اثربخشی لازم را دارد که هنوز تعداد بیماران بستری زیاد نشده باشد زیرا در این صورت می‌توان بیماران سرپایی را شناسایی و سریعتر درمان کرد و از تماس این بیماران با اطرافیانشان جلوگیری کرد.
در واقع ستاد ملی مقابله با کرونا باید پیش از آن که تعداد بستری‌ها افزایش چشمگیری داشته باشد؛ محدودیت‌ها را آغاز کند اما این ستاد برای اعمال محدودیت‌ها، رنگ بندی بر اساس تعداد بستری را ملاک قرار می‌دهد و در شهری که قرمز است و بیماران بستری افزایش داشته، محدودیت‌ها را آغاز می‌کند! درواقع محدودیت در شهرهای کشور زمانی اعمال می‌شود که فرصت طلایی برای بیماریابی و کاهش تماس بیماران با افراد سالم از دست رفته است.
موضوعی که به اذعان رئیس وقت کمیته اپیدمیولوژی کرونا نیز رسید؛ سوری به تسنیم گفت: بستری به ازای جمعیت نمی‌تواند به طور صرف ملاک رنگ بندی و تعیین وضعیت کرونایی شهرها و برآورد میزان خطر در جامعه باشد زیرا بستری تنها یکی از متغیرهای مؤثر است و لازم است عوامل دیگر مانند میزان رعایت پروتکل‌ها، جابه‌جایی جمعیت، گردش ویروس در جامعه، نوع واریانت غالب و بسیاری از عوامل دیگر نیز در تعیین رنگ بندی شهرها در نظر گرفته شود.
یونسیان، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز با بیان این‌که باید پیش از پیک جدید، اقدامات پیشگیرانه انجام دهیم، می‌گوید: هنگام افزایش موارد ابتلا به کرونا، اقدام مؤثری انجام نمی‌شود و چند هفته بعد که بستری و مرگ‌ها افزایش می‌یابد محدودیت‌هایی اعمال می‌کنیم که دیرهنگام است و حتی ممکن است اگر این مداخلات را نیز انجام ندهیم، بیماری فروکش کند زیرا پیک بیماری تا ابد باقی نمی‌ماند و فروکش خواهد کرد و موج بعدی آغاز می‌شود.
