هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در توضیح این رای خود درباره ابطال ماده ۱۹ آیین‌نامه آموزشی دکترای تخصصی دانشجویان مصوب ۱۳۹۴ گفته است: هیات عمومی دیوان عدالت اداری پس از بحث و بررسی و با این استدلال که بند ۴ قسمت (ب) ماده ۲ قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب سال ۱۳۸۳یکی از وظایف و اختیارات وزارت علوم را  تعیین ضوابط، معیارها و استانداردهای علمی موسسات آموزش عالی و رعایت اصول انعطاف، پویایی رقابت و نوآوری علمی قرار داده، و ماده ۱۹ آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی دانشجویان مصوب ۱۳۹۴ مغایر با اصول انعطاف، پویایی رقابت و نوآوری علمی می باشد، چرا که از یک سو صرف پذیرش مقاله و صدور گواهی پذیرش مقاله به امضای سردبیر مجله علمی – پژوهشی مبین احراز اوصاف علمی بودن مقاله نگارش شده می باشد و از سوی دیگر چاپ مقاله جزء مصادیق معیارها و استانداردهای علمی نیز نمی باشد.

دیوان عدالت اداری همچنین اعلام کرده است: طولانی بودن فرآیند چاپ مقالات و الزام آنها به چاپ مقاله به صورت مطلق و بدون وجه به شیوه مدیریت حاکم بر مجلات علمی – پژوهشی موجب اضرار به منافع عموم دانشجویان می باشد، بر این اساس این دیوان با اکثریت  آراء ماده ۱۹ آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی دانشجویان مصوب ۱۳۹۴ را قابل ابطال دانست و مقرر نمود صرف ارائه گواهی پذیرش مقاله در نشریات علمی – پژوهشی برای مجاز شدن دانشجوی دوره دکتری برای دفاع از پایان نامه خود کفایت می‌کند.

تاثیر ابطال ماده ۱۹ چه خواهد بود؟

بر اساس آن چه در آیین‌نامه آموزشی دوره دکترای تخصصی PhD  مصوب جلسه‌ی ۸۷۱ شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی آمده است، دانشجو پس از تدوین رساله به شرط کفایت دستاوردهای علمی و چاپ یک مقاله علمی- پژوهشی مستخرج از رساله، با تایید استاد/ استادان راهنما مجاز است در حضور هیئت داوران از رساله خود دفاع کند. حال صرفا کافیست دانشجویان مقالات خود را به نشریات علمی پژوهشی ارسال کنند تا مورد داوری قرار بگیرد و پذیرفته شود. اما همین فرآیند داوری نیز به گفته‌ی برخی از دانشجویان و دست‌اندرکاران نشر مقالات روندی طولانی است.

برای این که به درستی مشخص شود تاثیر این رای دیوان عدالت اداری بر روند دفاع از رساله دانشجویان دکتری چیست بد نیست مروری بر وضعیت نشریه‌های علمی پژوهشی داشته باشیم. مدیرعامل یک موسسه پژوهشی در این باره می‌گوید: داوری در اکثر نشریات پژوهشی ایران به دلیل انتشار غیر حرفه‌ای مجلات، از فرآیندی طولانی برخوردار است، پدیده‌ای که به دلیل عدم وجود نظم ساختاری و فقدان قدردانی موثر از دبیران و داوران به روندی غیر پاسخگو بدل شده است و همین امر، طول زمان داوری و تصمیم‌گیری در خصوص یک مقاله پژوهشی را اغلب به بیش از یکسال افزایش می دهد.

بنابراین انتظار دانشجویان برای پذیرش مقالاتشان در نشریات هم‌چنان پابرجا باقی‌ می‌ماند. انتظاری که بعضا ممکن است یک سال و نیم به طول بیانجامد. اما اگر نشریات، روند داوری را در مدت زمانی معقول انجام دهند نیازی نیست دانشجویان منتظر چاپ مقاله خود بمانند و با این حساب چرخه‌ی تبعیضی که احتمالا در برخی از این نشریات و یا موسسات واسطه برای چاپ سریع‌تر مقالات شکل گرفته بود از میان برداشته می‌شود و دانشجویان نیز لازم نیست در مدت زمان انتظار سنوات دانشگاه را پرداخت کنند.

دانشجویان چه می‌گویند؟

اما به هر صورت این تصمیم بر آینده دانشجویان بی تاثیر نخواهد بود. با انتشار خبر حذف شرط چاپ مقاله تعداد زیادی از دانشجویان در فضای مجازی نسبت به این خبر واکنش نشان دادند. برخی از آن‌ها از این اقدام دیوان عدالت اداری دفاع کردند و برخی دیگر معتقد بودند این رای چندان وضعیت گذشته را تغییر نداده است. چرا که در گذشته هم در تعدادی از دانشگاه‌های سراسری صرفا ارائه گواهی پذیرش مقاله در نشریات برای دفاع از رساله کافی بوده و لزومی به چاپ مقاله نبود.

هر چند که این تصمیم دیوان عدالت اداری گام بزرگی در راستای حل مشکلات دانشجویان دکتری نیست اما از آن جایی که شکایت از وزارت علوم منجر به صدور چنین رایی شده است، در برای دانشجویان دانشگاه آزاد همچنان بر همان پاشنه‌ی سابق می‌چرخد. بر اساس بخشنامه‌ی اسفند سال ۹۸ این دانشگاه، یکی از مستندات لازم جهت دفاع نهایی دانشجویان در دوره دکترای تخصصی چاپ مقاله پذیرش شده است. در این بخشنامه صریحا بیان شده است که چاپ حداقل یک مقاله پژوهشی در نشریه‌های دارای رتبه‌ی دانشگاه آزاد اسلامی یا وزارتین علوم و بهداشت برای کسب حداقل پنج امتیاز پژوهشی جهت انجام دفاع الزامی است.

در نهایت اینکه این تصمیم گیری تا چه اندازه می تواند برای دانشجویان دکتری راهگشا واقع شود موضوعی است که در گذر زمان بهتر می توان درباره آن به  قضاوت پرداخت و باید منتظر ماند تا گذر زمان مشخص کند این تصمیم چه دردی از دانشجویان دکتری دوا می کند.