نظام تعرفه‌گذاری برق در کشور که بر اساس یارانه انرژی بنا نهاده شده و همین مسئله مشکلات عدیده‌ای در مسیر توسعه حوزه برق را ایجاد کرده بود، در قالب مصوبه هیئت دولت با اصلاح ساختار جدی برای عادلانه‌کردن پرداخت یارانه پنهان در این حوزه مواجه شد.
در همین رابطه هیات دولت به استناد تکلیف ایجاد شده توسط مجلس شورای اسلامی در قالب بند ی تبصره 8 قانون بودجه سال 1400 باید نسبت به بازنگری در تعرفه‌گذاری حامل‌های انرژی اقدام کند.
*تکلیف مجلس به دولت برای اصلاح تعرفه حامل‌های انرژی
بر اساس جزئیات بند ی تبصره 18 قانون بودجه سال 1400، وزارتخانه‌های نفت و نیرو موظفند، در سال ۱۴۰۰ تعرفه‌های آب، برق و گاز مشترکان خانوارهای کشور را به گونه‌ای اصلاح نمایند که با رعایت مناطق جغرافیایی کشور، تعرفه مشترکان کم‌مصرف خانوارهای محروم تحت پوشش کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و سازمان بهزیستی برابر صفر، مشترکان تا الگوی مصرف به صورت یارانه‌ای، مشترکان پرمصرف بالاتر از الگوی مصرف به صورت غیریارانه‌ای و براساس الگوی افزایش پلکانی (آی.بی.تی) تعیین شود. تعرفه به نرخ صفر آب خانوارهای مذکور براساس بعد خانوار محاسبه می‌شود.
با گذشت نزدیک به 10 ماه از ابلاغ قانون بودجه و در شرایطی که امکان استفاده از این ظرفیت قانون مذکور برای گذر موفق و بدون خاموشی از اوج بار فصل تابستان مهیا بود، بالاخره هیات دولت به تکلیف قانون خود عمل کرد.
*پیدا و پنهان مصوبه دولت برای جراحی نظام تعرفه‌گذاری برق
در همین راستا بر اساس جزئیات تغییر نظام تعرفه‌گذاری ایجاد شده در بخش برق، مشترکانی به مصرف بالای خود در خارج از مرز الگوی مصرف ادامه دهند، از یک تا 1.5 برابر الگوی مصرف در ماه باید 600 تومان برای هر کیلووات ساعت بپردازند، همچنین برق مصرف شده بین 1.5 تا دو برابر الگو معادل 1000 تومان و برق مصرف شده مازاد دو برابر الگوی مصرف با نرخ حدود 1400 تومان برای هر کیلووات ساعت محاسبه می‌شود.
البته تغییرات انجام شده در بخش نظام تعرفه‌گذاری برق علاوه بر جریمه مشترکان پرمصرف نسبت به تشویق مشترکان کم مصرف نیز اقدام کرده است. در همین راستا، سخنگوی صنعت برق در تفسیر مصوبه هیئت دولت در بخش برق می‌گوید:« مشترکانی که در 4 ماه گرم سال مصرف خود را زیر الگوی مصرف منطقه قرار دهند یا اینکه نسبت به سال قبل کمتر برق مصرف کنند، از پاداش مدیریت مصرف بهره‌مند می‌شوند.»
به استناد جزئیات ارائه شده در بخش پاداش در نظر گرفته شده برای مشترکان خوش مصرف در فصل گرم، اگر مشترکی در فصل گرم 200 کیلووات ساعت برق مصرف کرده و به دنبال آن 100 کیلووات ساعت زیر الگوی از برق استفاده کند، از یک پاداش کم مصرفی برابر نرخ اولیه پایه معادل 40 هزار تومان به اضافه 20 هزار تومان بستانکاری برای مصرف زیر الگو بهره‌مند خواهد شد، زیرا الگوی مصرف در فصل گرم برابر 300 کیلووات ساعت در مناطق عادی تعیین شده و این عدد در مناطق گرم افزایش می‌یابد.
*پرمصرف‌ها 8 برابر کم‌مصرف‌ها برق مصرف می‌کنند
اصلاحات اساسی انجام شده توسط دولت سیزدهم در حوزه تعرفه‌گذاری برق زمینه از میان رفتن اسراف برق توسط اقلیت پرمصرف عمدتا ثروتمند را مهیا خواهد کرد.
بر اساس آمار مصرف سالانه برق در سال 1399، اگر میزان حد پرمصرفی را در حداقلی‌ترین آمار برابر 300 کیلووات ساعت در کل ماه در نظر بگیریم و به مشترکانی که در ماه‌های غیر گرم بین 200 تا 300 کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند، عبارت پرمصرف را اطلاق نکنیم، تنها 14 درصد از مشترکان برق خانگی مدیریتی بر مصرف خود ندارند و به عنوان پرمصرف در صنعت برق شناسایی می‌شوند.
ماجرا آنجا اهمیت پیدا می‌کند که این اقلیت 14 درصدی نزدیک به یک سوم میزان برق مصرف شده در بخش خانگی را می‌بلعند. این مسئله در شرایطی اتفاق می‌افتد که 27 درصد از مشترکان کم مصرف برق کشور تنها 8 درصد از برق کشور را مصرف می‌کنند. مقایسه این آمار بیانگر آن است که مشترکان پرمصرف عمدتا ثروتمند بخش برق بیشتر از 8 برابر مشترکان کم مصرف برق استفاده می‌کنند.
*پایان روشن ماندن چهل چراغ ثروتمندان با هزینه همه مردم
ممکن است تا اینجا به این مسئله فکر کنید، که مصرف برق هر مشترک مسئله‌ای است که به خود و بستگی دارد و هر شخص مختار است، به اندازه نیاز خود مصرف کند، این گزاره تحت عنوان جملات کوتاه‌تری نظیر اینکه، «هرچه بخواهم مصرف می‌کنم و بهای آن را می‌پردازم.» نیز متبلور می‌شود.
برای بررسی اینکه این موضوع تا چه اندازه صحیح است، باید گفت، این مسئله تا زمانی برقرار است که از محل مصرف برق یک مشترک آسیبی به سایر مشترکان نرسد. به عبارت بهتر با توجه به نظام تعرفه‌گذاری برق یارانه‌ای کشور، قیمت برق بسیار کمتر از قیمت تمام شده به دست مشترکان می‌رسد و از طرفی ما به‌التفاوت قیمت تمام شده و قیمت فروش برق نیز تحت عنوان یارانه انرژی از جیب همه مردم به جیب مصرف کنندگان می‌رود.
در این نظام تعرفه گذاری، پرمصرف‌های به اندازه‌ای که بیشتر برق مصرف می‌کنند، بیشتر از یارانه متعلق به همه مردم بهره‌مند می‌شوند. در نتیجه میزان مصرف نجومی باعث می‌شود تا هزینه بیشتری به سایر مردم تحمیل شود.
با توجه به این مسئله، تاکنون نظام تعرفه‌گذاری غلط انرژی سبب شده بود تا بهای زندگی لاکچری مشترکان پرمصرف از جیب همه مردم پرداخت شود، اما مصوبه جدید دولت در این حوزه زمینه ایجاد تغییر در این مسیر را مهیا می‌کند.
مهدی هاشم زاده کارشناس اقتصادی معتقداست:«مصوبه جدید دولت گام بلندی در زمینه اجرای عدالت میان مردم در حوزه برق بود و دیگر چهل چراغ پرمصرف‌ها با هزینه مردم روشن نمی‌ماند.»
به عبارت دیگر از بهمن‌ماه همزمان با آغاز اجرای مصوبه جدید دولت در بخش تعرفه‌گذاری صنعت برق، دیگر همه بار مصرف برق پرمصرف‌ها بر دوش سایر مردم نبوده و هر مشترک متناسب با مصرف خود بهای نسبتا واقعی برق را می‌پردازد.
