ورزش به‌عنوان پدیده‌ای اجتماعی، در جوامع مدرن امروز جایگاه خاصی در مطالعات اندیشمندان علوم مختلف یافته است. ابعاد گوناگون این پدیده، آن را از یک امر رقابت انگیز صرف خارج ساخته و دامنه آن را به اغلب موضوعات اجتماعی پیوند داده است.
در میان رشته‌های مختلف ورزشی، فوتبال جایگاه برتری دارد. از سال 1960 که فوتبال دیگر به‌عنوان یک ورزش گروهی مطرح نبود و حیات اجتماعی یافت، توجه محققین اجتماعی را به خود جلب کرد، تا جایی که فیلسوف مشهور ژان پل سارتر گفته است: خصوصیات یک جامعه را در فوتبال آن کشور جستجو کنید.
به گفته پژوهشگران این حوزه، تنوع ابعاد مختلف فوتبال به‌گونه‌ای است که در حال حاضر از آن به‌عنوان یک صنعت یاد می‌شود و روسای فدراسیون‌های کشوری، قاره‌ای و جهانی فوتبال در رده افراد بانفوذ و قدرتمند سیاسی قرار دارند. اما این صنعت پررونق، روی دیگری هم دارد و آن تنش‌هایی است که از قبل، حین و پس از مسابقات مهیج فوتبال، میان هواداران مختلف با یکدیگر و توسط آشوب گران یا اصطلاحاً هولیگان ها رخ می‌دهد و بعضاً باعث بروز حوادث تلخی می‌شود.
رقابت‌های ورزشی، ورزشکاران و تماشاگران را در وضعیتی‌هایی قرار می‌دهند که ممکن است قواعد و هنجارها و تقسیم کارهای رایج را به‌آسانی نقض کرده و به رویارویی پرخاش‌جویانه و خشونت‌آمیز روی آورند.
در رابطه با این موضوع مهم که در کشور ما نیز ابعاد گوناگونی پیدا کرده است، محققانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز و واحد علوم و تحقیقات، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن، پدیده هولیگانیسم در بین تماشاگران فوتبال مورد تبیین جامعه‌شناختی واقع شده است.
این پژوهش جالب از طریق پرسشنامه و با مشارکت 422 نفر از تماشاگران فوتبال شهر تهران انجام شده است.
طبق یافته‌های این مطالعه، محیط پیرامون، هیجانات کاذب، امکانات رفاهی و شخصیت برون‌گرا بر هولیگانیسم مؤثر هستند و امکان حرکت به‌سوی آن را فراهم می‌آورند.
در این خصوص، احسان رحمانی خلیلی، استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز و همکارش در این تحقیق می‌گویند: «دو عامل محیط پیرامون و هیجانات کاذب تماشاگران فوتبال به‌طور مستقیم می‌تواند هولیگانیسم را در تماشاگران فوتبال ایجاد نماید. همچنین عواملی مثل امکانات رفاهی و شخصیت برون‌گرا به شکل غیرمستقیم بر این موضوع اثر می‌گذارند».
طبق این یافته‌ها، هیجانات کاذب علاوه بر تأثیر مستقیم به شکل غیرمستقیم نیز از طریق تأثیرگذاری بر محیط پیرامون بر ایجاد هولیگانیسم تأثیر می‌گذارند.
رحمانی خلیلی و همکارش، با توجه به نتایجی که از پژوهش خود به دست آورده‌اند، پیشنهاداتی را جهت کنترل بیشتر این موضوع ارائه داده‌اند. به گفته این محققان:
– سازمان و نهادهایی که امکان تأثیرگذاری بر رفتار تماشاگران را دارند یعنی باشگاه‌های ورزشی، فدراسیون فوتبال و نظایر این‌ها، بایستی در چارچوب ارتباطی متقابل با یکدیگر، الگوی رفتاری مناسب به نوجوانان و جوانان جامعه به‌خصوص طرفدار فوتبال جهت کنترل آن‌ها ارائه دهند.
– با توجه به این‌که نوجوانان و جوانان به اقتضاء سن از نیروی هیجانی بالایی برخوردارند، مجاری تخلیه انرژی هیجانی لازم برای آن‌ها فراهم شود. برای مثال اجرای کنسرت با حضور یکی از خوانندگان محبوب می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
– افزایش امکانات رفاهی موجود در استادیوم‌ها، یکی دیگر از کارهای مهمی است که می‌تواند در کنترل خشم هواداران مؤثر باشد.
– آموزش به مأمورین انتظامی و برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی برای کادر حفاظت از استادیوم‌های ورزشی جهت برخورد به‌دوراز تنش با تماشاگران بایستی در دستور کار قرار گیرد.
– برنامه‌ریزی اصولی برای نحوه ورود و خروج افراد و تماشاگران به استادیوم ورزشی، به‌طوری‌که هم شان و منزلت افراد حفظ شود و هم کمترین تنش و برخورد ایجاد شود.
– فراهم‌سازی بسترها و زیرساخت‌های مناسب برای حضور بانوان در استادیوم‌ها به شکل منطقی و با طی شدن پروسه زمان‌بر آن و راهکار اصولی و مدون باید مد نظر قرار گیرد. این موضوع موجب می‌شود که حادثه‌های تلخی همچون خودسوزی دختر جوانی موسوم به دختر آبی که نشات گرفته از نگاه و شیوه غلط ورود بانوان به استادیوم بود، تکرار نشود.
این یافته‌های علمی پژوهشی که در صورت به کار گرفته شدن توسط نهادهای مرتبط، می‌تواند تا حد زیادی به آرام و سالم شدن جو استادیوم‌های فوتبال بیانجامد، در فصل‌نامه «علوم اجتماعی» وابسته به دانشگاه علّامه طباطبائی منتشر شده‌اند.
- منبع خبر : ایسنا
