به گزارش سکان نیوز، “بنیاد ملی نخبگان کشور” نظر به تأکید مقام معظم رهبری در استفاده صحیح و مناسب از ظرفیت‌های علمی نخبگان در راستای توسعه کشور و لزوم حرکت انقلابی در مسیر رفع موانع و مشکلات تولید دانش و جنبش نرم‌افزاری در سال 1385 تشکیل شد.
برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری برای شناسایی، هدایت، حمایت مادی و معنوی نخبگان (در دو طیف مستعدان برتر و نخبه)، جذب، حفظ و به‌کارگیری و پشتیبانی از آنان در راستای ارتقاء تولید علم، فناوری، هنر، ادب و فرهنگ و توسعه علمی و متوازن کشور و احراز جایگاه برتر علمی، فناوری و اقتصادی در منطقه بر اساس سند چشم‌انداز کشور در افق 1404، هدف غایی بنیاد ملی نخبگان محسوب میشود.
تدوین اساسنامه بنیاد ملی نخبگان برمبنای توصیه مقام معظم رهبری در سال 83 و 84 در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و اواخر دولت هشتم، اساسنامه در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و در اوایل دولت نهم نیز نخستین هیئت علمی بنیاد ملی نخبگان تعیین شد. بنیاد نخبگان نهادی ذیل رئیس‌جمهور و نه نهاد ریاست جمهوری است و رئیس این بنیاد، معاون رئیس‌جمهور است و مجموعه بنیاد نیز به شکل هیئت امنایی اداره میشود.
نفس تشکیل بنیاد ملی نخبگان به عنوان یک سازمان جوان که وظیفه اصلی آن خدمت‌رسانی به نخبگان، مستعدّان و سرآمدان علمی کشور است بسیار خوب و پسندیده بوده است؛ اما گلایه‌های فراوان نخبگان علمی کشور از این بنیاد و نحوه مدیریت این بنیاد در طول سال‌های گذشته، بسیار محل بحث و تأمل است.
شاید بزرگ‌ترین اشکال مدیریتی بنیاد ملی نخبگان این است که “سورنا ستّاری” معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، علاوه بر سمت اصلی خود، رئیس بنیاد ملی نخبگان نیز است! که طبق ادعای برخی کارشناسان، حتی ریاست هم‌زمان هر دو نهاد از نظر سازمان بازرسی کل کشور، مشکل قانونی دارد که این موضوع با منویات رهبر معظم انقلاب در تضاد است. ایشان در بیانات خود در دیدار نخبگان علمی جوان در سال 1395 فرمودند:
“یک نگرانی دیگر هم که به آقای ستّاری اجمالاً گفتم، نگرانی از خود بنیاد نخبگان است؛ بنیاد نخبگان خیلی مهم است؛ لازم است بنیاد نخبگان، زنده و پرتحرّک باشد؛ من البتّه به آقای دکتر ستّاری واقعاً اعتماد دارم، یعنی حقیقتاً، هم به توانایی‌های ذهنی و علمی ایشان، هم به صحّت عمل ایشان اطمینان دارم. آقای ستّاری! اگر واقعاً می‌بینید که معاونت علمی و بنیاد نخبگان با هم نمی‌سازند، یعنی وظایف بنیاد نخبگان با فعّالیّت‌های وسیع معاونت علمی سازگار نیست، یک فکری برایش بکنید؛ یا از هم جدایشان کنید یا لااقل در ذیل همان چهارچوب معاونت علمی، یک مدیر قوی برای بنیاد نخبگان بگذارید؛ کار بنیاد نخبگان را به دانشگاه‌ها واگذار نکنید. اگر دانشگاه‌ها این‌کاره بودند و می‌توانستند این کار را بکنند، اصلاً بنیاد نخبگان را تشکیل نمی‌دادیم.”
طی این سال‌ها، سورنا ستاری عملاً نه تنها این تذکر دقیق رهبری را نادیده گرفت و این دو نهاد بزرگ را از یکدیگر تفکیک نکرد بلکه خود در کنار مسؤلیت سنگین معاونت علمی، ریاست هم‌زمان بنیاد ملی نخبگان را نیز بر عهده گرفت!
نکته مهم بعدی این است که بعد از مدتی کارهای بنیاد ملی نخبگان به دانشگاه‌ها واگذار شد که مقام معظم رهبری در سال 1394 و در جمع شرکت‌کنندگان در نهمین همایش ملی “نخبگان فردا” نسبت به برون‌سپاری کارهای بنیاد ملی نخبگان به دانشگاه‌ها تذکر دادند:
“چند توصیه هم توصیه‌های مدیریّتی و کاری است که هم برادران مسئول در بنیاد نخبگان و معاونت علمی و هم خود شماها مخاطب این توصیه‌ها هستید. اوّل این است که بنیاد نخبگان را باید جدّی گرفت؛ بنیاد نخبگان یک بنیاد ملّی است؛ یک بنیاد راهبردی است؛ این را باید کاملاً جدّی گرفت. شنیدم که برخی کارهای بنیاد نخبگان به دانشگاه‌ها سپرده میشود! این کار مصلحت نیست؛ دانشگاه‌ها اگر می‌توانستند کار بنیاد نخبگان را بکنند، این بنیاد را اصلاً ما راه نمی‌انداختیم. بعضی از دانشگاه‌های ما واقعاً برجسته‌اند، مرکز نخبه‌هایند امّا کار بنیاد نخبگان را نمی‌توانند بکنند. کار دانشگاه چیز دیگر است، کار بنیاد نخبگان چیز دیگر است. بنیاد نخبگان را جدّی بگیرید؛ یک بنیاد ملّی است، یک بنیاد راهبردی است؛ هم مسئولین بنیاد، هم مسئولین کشور، چه [سازمان] برنامه و بودجه، چه وزرای محترم مربوط، چه شوراهای علمی و مانند اینها که وجود دارند و چه شما جوانها. بنیاد خیلی مهم است.”
همچنین رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان علمی کشور در سال 1395 صراحتاً از سورنا ستاری رئیس بنیاد ملی نخبگان خواستند که کار بنیاد نخبگان را به دانشگاه‌ها واگذار نکنند: “کار بنیاد نخبگان را به دانشگاه‌ها واگذار نکنید. اگر دانشگاه‌ها این‌کاره بودند و می‌توانستند این کار را بکنند، اصلاً بنیاد نخبگان را تشکیل نمی‌دادیم.”
در واقع این‌گونه تصمیماتِ دانسته یا نادانسته رئیس بنیاد ملی نخبگان در راستای تضعیف بنیاد بوده که خوشبختانه با موضع رهبر معظم انقلاب منتفی شده است.
طی این سال‌ها، بنیاد ملی نخبگان در حوزه اطلاع‌رسانی و ارتباط با رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها نیز بسیار ضعیف عمل کرده است و این موضوعی حیاتی برای سازمان مهمی همچون بنیاد ملی نخبگان است که بسیاری از رسانه‌ها هیچ اطلاعی از برنامه‌ها و فعالیت‌های بنیاد ندارند و همین باعث سردرگمی بسیاری از نخبگان و استعدادهای برتر نیز شده است.
بودجه بنیاد ملی نخبگان نیز سال به سال در دولت حسن روحانی کاهش یافته است. به عنوان نمونه بودجه بنیاد در سال 98 نسبت به سال 97 بیش از 24.7 درصد کاهش یافته است! در بودجه سال 1400 در حالی که بودجه نهاد ریاست‌جمهوری طی دوره دولت روحانی با رشد عجیب 839 درصدی از 50 میلیارد تومان به 469 میلیارد تومان رسید، بودجه نهادهای پژوهشی و توسعه‌ای دستگاه‌هایی همانند سازمان انرژی اتمی و سازمان ملی بهره‌وری و همچنین سازمان نقشه‌برداری و جهاد دانشگاهی طی این دوره رشد کمتری نسبت به نهاد ریاست‌جمهوری داشته‌اند.
بودجه سازمان انرژی اتمی ایران حدود 509 درصد، سازمان مدیریت بحران حدود 368 درصد، جهاد دانشگاهی حدود 320 درصد و بودجه سازمان ملی بهره‌وری نیز 306 درصد رشد داشته است، اما بودجه بنیاد ملی نخبگان طی این دوره، فقط 203 درصد افزایش داشته است و این نشان‌دهنده نگاه دولت یازدهم و دوازدهم حسن روحانی به مسائل و سیاست‌گذاری‌های کلان علم و فناوری است! امیدواریم با آغاز دولت سیزدهم، نگاه دولتمردان جدید به حوزه علم و فناوری برخلاف دولت قبل، تغییر جدی کند.
این روزها، بنیاد ملی نخبگان با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کند که یکی از آنها بودجه این سازمان است و این بودجه در حد سازمانی نیست که در تمامی استان‌های کشور نمایندگی دارد و قرار است از تمام نخبگان ایرانی در سراسر ایران حمایت کند.
