با وقوع جنگ اوکراین در 24 فوریه سال جاری میلادی و اعمال تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه روسیه، این کشور نیز جریان صادرات گاز خود به کشورهای اروپایی را کاهش داد تا اروپا در زمستان پیش‌رو با بحران کمبود گاز مواجه شود.

در پرونده «زمستان سرد» به بررسی وضعیت تامین گاز کشورهای اروپایی و راهکارهای آنها در حوزه کنترل مصرف سوخت پرداخته می‌شود. ایران نیز در چند سال گذشته به دلیل مصرف بالای گاز با کمبود گاز در زمستان مواجه شده است و راهکارهای اروپا می‌تواند قابل الگوبرداری برای ایران باشد.

در گزارش چهارم از پرونده «زمستان سرد»، وضعیت تامین گاز ایتالیا و راهکارهای این کشور برای عبور از زمستان پیش‌رو مورد بررسی قرار می‌گیرد.

* افزایش 110 درصدی قبوض برق و گاز در ایتالیا

بر اساس اطلاعات وزارت تحولات زیست‌محیطی ایتالیا، عرضه گاز از مبدا روسیه به ایتالیا به 11.7 میلیارد متر مکعب رسیده و کاهش 40 درصدی را تجربه کرده و فروش انرژی در قالب حامل گاز طبیعی به مشترکان مختلف ایتالیایی 24 درصد کاهش داشته است.

این موضوع موجب شده است که قبوض گاز در ایتالیا 93 درصد افزایش یابد و تداوم درگیری بین روسیه و اوکراین هزینه‌ها را حتی بیشتر هم می‌کند. در واقع خانوارها و مشاغل، با قبض‌های انرژی بالای غیرقابل‌کنترل مواجه هستند.

تنظیم‌کننده ملی انرژی ایتالیا (Arera) تخمین می‌زند که یک خانوار ایتالیایی در سال 2022 به طور متوسط 1322 یورو برای قبض برق هزینه می‌کند در حالی که این رقم در سال 2021، 632 یورو بوده است. از ابتدای اکتبر (مهر 1401)، قیمت برق به 66.01 سنت یورو در کیلووات ساعت افزایش یافت در حالی که این رقم در سه ماهۀ سوم سال 2022، 41.45 سنت و میانگین قیمت در سال 2021 حدود 23 سنت بوده است.

*پوشیدن لباس بیشتر برای گرمایش، جایگزین گاز روسیه در خانه ایتالیایی‌ها

با اعمال محدودیت بر جریان واردات گاز از روسیه، تقریباً همه مردم ایتالیا قصد دارند امسال مصرف سوخت خود را از طریق ترکیبی از کاهش گرمایش، پوشیدن لایه‌های بیشتر لباس، خاموش کردن چراغ‌ها و محدود کردن استفاده از لوازم خانگی کاهش دهند.

برخی هم به اقدامات سخت‌تری متوسل خواهند شد، یک شهروند ایتالیایی در مصاحبه با سایت خبری thelocal اظهار کرده است که خانه آنها فاقد عایق است، بنابراین در یک اتاق زندگی می‌کنند و فقط آن را گرم می‌کنند. او گفت که قصد دارد هر روز صبح هیزمی را آتش بزند که از آن برای پخت و پز نیز استفاده کند تا وابستگی خود را به گاز و گرمایش مرکزی کاهش دهد.

این شهروند ایتالیایی افزود: من حمام‌های با زمان کوتاهی خواهم داشت و مانند دوران جوانی در حال شستن ظروف در یک کاسه هستم. این وضعیت برای اکثر شهروندان ایتالیا به همین صورت است.

*سه بسته حمایتی دولت ایتالیا با هزینه 42 میلیارد یورو

اما در کنار صرفه‌جویی در بخش خانگی، دولت ایتالیا نیز بسته‌های حمایتی خوبی را برای کمک به مردم این کشور تدوین کرده است. در 19 مارس 2022 (28 اسفند 1400)، ایتالیا بستۀ جدید 4.4 میلیارد یورویی را برای افزایش پاداش اجتماعی به 5.2 میلیون خانوار و کاهش 25 سنت قیمت بنزین تا پایان آوریل را تصویب کرد. این وجوه از طریق مالیات بادآورده 10 درصدی بر شرکت‌های انرژی تامین می‌شود و کل مبلغی را که از سپتامبر سال 2021 خرج شده است را به 20.4 میلیارد یورو می‌رساند.

در 21 آوریل 2022 (1 اردیبهشت 1401)، مجلس سنای ایتالیا 8 میلیارد یورو هزینۀ اضافی را تصویب کرد که 5.5 میلیارد آن برای مقابله با افزایش قیمت انرژی و مابقی برای کمک به بخش‌های مولد اقتصادی که بیشترین آسیب را دیده‌اند، در نظر گرفته شده است.

ماریو دراگی نخست‌وزیر ایتالیا در 2 می 2022 (12 اردیبهشت 1401)، بستۀ جدیدی به ارزش 14 میلیارد یورو را برای کمک به خانواده‌ها و کسب‌وکارها و همچنین برای سرعت بخشیدن به استقرار انرژی‌های تجدیدپذیر و نیروگاه‌های گازی‌سازی مجدد ارائه کرد. این بسته یک پاداش 200 یورویی برای 28 میلیون کارگر و مستمری‌بگیر (با سطح درآمد کمتر از 35000 یورو) است.

همچنین این بسته حمایتی شامل کاهش 0.8 درصدی نرخ مالیات تأمین اجتماعی کارمندان دولتی و اعتبار مالیاتی برای شرکت‌های کوچک و متوسط جهت خرید برق و گاز از 10 تا 25 درصد است.

*افزایش واردات گاز از الجزایر، آنگولا و کنگو در دستور کار ایتالیا

با کاهش جریان واردات گاز از روسیه، دولت ایتالیا به دنبال راهکارهای جایگزین برای تامین گاز رفت. در 18 ژوئن 2022 (28 خرداد 1401)، ماریو دراگی نخست وزیر ایتالیا و عبدالمجید تبون رئیس جمهور الجزایر، 15 قرارداد (شامل توافق‌نامه‌ها و یادداشت‌های تفاهم) برای افزایش عرضۀ گاز به میزان 4 میلیارد مترمکعب در سال 2022 امضا کردند.

این دیدار پس از سفر قبلی نخست وزیر دراگی به الجزایر در سال 2022 انجام شد که در آوریل (فروردین) قراردادی برای افزایش تحویل گاز از طریق خط لوله Transmed تا 9 میلیارد متر مکعب در سال در سال‌های 2023-2024 منعقد کرد که شرکت‌های درگیر در این معاملات عبارت بودند از  Sonatrach، Occidental، Eni  و Total.

همچنین در آوریل 2022 (فروردین 1401)، ایتالیا قراردادی برای واردات حدود 1.5 میلیارد متر مکعب گاز در سال از آنگولا امضا کرد.

در همین زمان غول انرژی ایتالیایی Eni متعهد شد که تولید گاز در جمهوری کنگو را افزایش دهد و پروژه LNG  را با ظرفیت بیش از 4.5 میلیارد متر مکعب در سال از سال 2023 توسعه دهد. در فوریۀ 2022 (بهمن 1400)، روبرتو سینگولانی وزیر تحولات زیست‌محیطی، میادین گازی  Cassiopea، Argo  و Ravenna را به عنوان میادین احتمالی برای افزایش استخراج گاز 2 میلیارد مترمکعب در سال معرفی کرد.

*اقدامات اجباری و داوطلبانه دولت ایتالیا ذیل طرح صرفه‌جویی ملی در انرژی

دولت ایتالیا، طرح «صرفه‌جویی ملی در انرژی» برای کاهش مصرف گاز را تدوین و ابلاغ کرد که شامل اقدامات اجباری در کاهش یک درجه‌ای بخاری‌ها از 20 به 19 درجه و کاهش دورۀ گرمایش در ماه‌های اکتبر و آوریل برای صرفه‌جویی 3.18 میلیارد متر مکعب گاز است.

اقدامات داوطلبانه هم تا 2.7 میلیارد متر مکعب صرفه‌جویی می‌کند و شامل اقداماتی برای افزایش آگاهی شهروندان در مورد تغییرات رفتاری قابل توجه است. به عنوان مثال کاهش دما و مدت دوش به مدت 2-3 دقیقه، کاهش شعلۀ اجاق گاز پس از جوشیدن غذا و کاهش مدت زمان اشتعال اجاق، استفاده از پمپ‌های حرارتی الکتریکی برای تهویۀ مطبوع تابستانی یا گرمایش زمستانی و غیره از جمله این اقدامات داوطلبانه است.

ایتالیا کشوری است که بیشترین درصد از بویلرهای گاز را به عنوان منبع اصلی گرمایش استفاده می‌کند. طرح صرفه‌جویی در مصرف انرژی اقدامات رفتاری را برای افزایش بهره‌وری انرژی تشویق می‌کند که شامل جایگزینی وسایل پرمصرف و تهویۀ مطبوع با وسایل کارآمدتر، نصب پمپ‌های حرارتی الکتریکی جدید، نصب پانل‌های حرارتی خورشیدی برای تولید آب گرم و جایگزینی لامپ‌های سنتی با LED است.

طبق قوانین امسال در ایتالیا، سردترین منطقه شمالی این کشور از 22 اکتبر 2022 (30 مهر 1401) تا 7 آوریل 2023 (18 فروردین 1402) مجاز به 13 ساعت گرمایش روزانه هستند در حالی که در گرم‌ترین منطقۀ جنوبی در ایتالیا از 8 دسامبر 2022 (17 آذر 1401) تا 7 مارس 2023 (16 اسفند 1401) پنج ساعت استفاده مجاز است. حداکثر دمای گرمایش هم 18 درجۀ سانتی‌گراد تنظیم شده است.

*جزئیات برنامه دولت ایتالیا برای حمایت از توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر 

علاوه بر این اقدامات، دولت ایتالیا در بلندمدت به فکر توسعه سوخت‌های تجدیدپذیر برای جایگزینی گاز روسیه است. در این راستا دولت روش‌های گرفتن مجوز برای نصب پارک‌های بادی و فتوولتائیک، خشکی و فراساحلی و سرمایه‌گذاری در سیستم‌های ذخیره‌سازی را برای دستیابی به هدف ۸ گیگاوات ظرفیت جدید نصب‌شده از سال ۲۰۲۳ به بعد ساده‌سازی کرده است.

در 10 مارس 2022 (19 اسفند 1400)، دولت مجوز ساخت شش مزرعه بادی را در Puglia، Basilicata و Sardinia با ظرفیت کل 418 مگاوات صادر کرد.

ایتالیا همچنین معیارهایی را برای شناسایی مناطق مناسب برای نصب انرژی‌های تجدیدپذیر تعریف و سپس گسترش داد و فرآیندهای مجوز برای نیروگاه‌های تولید برق با منابع تجدیدپذیر را ساده کرد و مهلت شروع کار را تمدید کرد.

از 31 می (10 خرداد 1400)، روبرتو سینگولانی وزیر انتقال انرژی ایتالیا به مطبوعات اعلام کرد که برآوردهای جدید تولید شده توسط اپراتور سیستم انتقال کشور، ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر را برای اتصال به شبکۀ برق 8.3 گیگاوات نشان می‌دهد که 5.1 گیگاوات آن تا 31 دسامبر 2022 (10 دی 1401) به بهره‌برداری می‌رسد.

در آگوست 2022 (مرداد 1401)، استفانو دوناروما مدیرعامل ترنا، گزارش داد که درخواست‌ها برای اتصال به شبکۀ برق توسط نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر به 280 گیگاوات رسیده است که حدود چهار برابر اهداف ملی در سال 2030 برای انرژی‌های تجدیدپذیر است.

در 8 آگوست 2022 (17 مرداد 1401)، کمیسیون اروپا طرحی را برای حمایت از ساخت و بهره‌برداری از کارخانه‌های تولید بیومتان جدید یا تبدیل‌شده برای تزریق به شبکۀ گاز ملی برای استفاده در بخش‌های حمل و نقل و گرمایش تصویب کرد. این طرح تا حدی از طریق تسهیلات بازیابی و تاب‌آوری تامین می‌شود و تا 30 ژوئن 2026 ادامه خواهد داشت.