اسلام خانواده را کانون اخلاقی جامعه می‌داند و اولین و مهم‌ترین سنگر برای تربیت و تهذیب افراد جامعه، خانواده به‌عنوان کوچک‌ترین واحد اجتماعی نقش مهمی در حیات اجتماعی انسان دارد و روند جامعه‌پذیری و فرهنگ پذیری فرد ابتدا در خانواده رخ می‌دهد.
خانواده از بدو تشکیل جوامع انسانی به انواع و صور مختلف وجود داشته و دارای کارکردهای مختلف بوده است. این واحد به‌ظاهر کوچک اجتماعی، از ارکان عمده و از نهادهای اصلی هر جامعه انسانی به شمار می‌رود به همین دلیل درواقع باید خانواده را خشت بنای جامعه و کانون اصلی حفظ سنت و رسوم و ارزش‌های والا و مورداحترام و شالوده‌ی مستحکم مناسبات پایدار اجتماعی و روابط خویشاوندی، مبدأ بروز و ظهور عواطف انسانی و کانون صمیمانه‌ترین روابط میان افراد و مهد پرورش فکر و اندیشه و اخلاق و تعالی روح انسانی به‌حساب آورد.
خانواده در مفهوم کلی خود پدیده‌ای جهانی است. خانواده در همه‌جا و جود دارد چراکه به نیازهایی پاسخ می‌دهد که برای تمامی نوع بشر مشترک است افراد بشر زندگی را از خانواده شروع می‌کنند حتی هنگامی‌که خانواده از دو نفر تشکیل می‌شود شبکه‌ای از روابط بین اعضا برقرار است، بااینکه ساخت‌ها و بسیاری از کارکردهای خانواده ممکن است از جامعه تا جامعه‌ای دیگر تغیر کند نکته‌ای که واقعیت دارد این است که جامعه از خانواده تشکیل می‌شود و تقریباً تمامی افراد جامعه زندگی را در چارچوب واحد خانواده آغاز می‌کنند.
خانواده از آنجایی که نهاد اجتماعی است، متناسب با تغییرات اجتماعی دچار تحول می‌شود. تغییر از خانواده‌ی گسترده‌ای که تمام اعضای سه نسل باهم در یک‌خانه زندگی می‌کردند به خانواده هسته‌ای که تنها از والدین و فرزندان تشکیل‌شده، از مهم‌ترین این تغییرات است. در عصر حاضر خانواده، نقش‌ها و روابط درونی و بیرونی آن دستخوش تغییرات و دگرگونی‌های بسیار شده است.
تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در جامعه مناسبات درونی خانواده را دچار تحولات ساختاری کرده است.
فرآیند نوسازی در جامعه‌ی ایران با رشد شهرنشینی، صنعتی شدن، رشد طبقه متوسط، افزایش جمعیت جوان و تحرک اجتماعی مناسبات جدیدی را در ساخت روابط خانواده و قبل از آن همسرگزینی ایجاد کرده است.
حرکت جامعه ایرانی به سوی مدرنیته گرچه با تلاطم های بسیاری همراه بوده است، اما امری اجتناب ناپذیر و به نوعی هم راستا قرار گرفتن در مسیر تغییرات است. حال تمامی افراد جامعه، نهاد های فرهنگی و .. باید ضمن سوق دادن جامعه به سوی مدرنیته، در حفظ کردن و گسترش ریشه های ایرانی و اسلامی بکوشند.
پرویز شعبانی – کارشناس امور اجتماعی
